Η προσωρινή κράτηση
στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού
Παναγιωτης Παπαϊωαννου*
Στο πλαίσιο των εξαιρετικά γόνιμων δραστηριοτήτων του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ανατέθηκε στον γράφοντα από τον Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη[1], κατόπιν της υπ’ αριθ. πρωτ. 133635/6-12-2006 σχετικής αδείας από τη Γενική Διεύθυνση Σωφρονιστικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η έρευνα σχετικά με την προσωρινή κράτηση (αρ. 282 επ. Κ.Π.Δ.), θεσμό πολύπαθο ως προς τη θεσμική του διαδρομή τα τελευταία 30 έτη[2], η εφαρμογή του οποίου αναδεικνύει μια σειρά από αλληλένδετα δικαιοπολιτικά και εγκληματολογικά ζητήματα καίριας σημασίας για τη λειτουργία του ελληνικού συστήματος ποινικής δικαιοσύνης.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΈΡΕΥΝΑ ΥΠΟΔΙΚΩΝ Α΄ ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2007.
Μετά από συνεννόηση με τον τότε Εγκληματολόγο της Φυλακής κ. Νίκο Κουλούρη, κατασκευάστηκε ένα ηλεκτρονικό αρχείο (σε μορφή excel) που περιελάμβανε στοιχεία για όλους τους εισαχθέντες ως προσωρινώς κρατηθέντες στις Δ.Φ. Κορυδαλλού για το πρώτο εξάμηνο του 2007, το οποίο και επελέγη ως βάση της έρευνας Τα στοιχεία αυτά κατηγοριοποιήθηκαν ως εξής[3]:
| Α/Α | Επί-
θετο |
Όνο-
μα |
Όνομα
Πατρός |
Ημερο-
Μηνία Εισαγω- γής |
Αιτία
Εξόδου (μέσα στο 2007) |
Ημε-
ρο- μη- νία Προ- φυ- λά- κισης |
Αδί-
κημα |
Έτη
Ποινής |
Μήνες
Ποινής |
Το ηλεκτρονικό αυτό αρχείο είχε αρχικά αλφαβητική διάταξη. Προκειμένου να γίνει απρόσκοπτη χρήση αυτού εντός του πλαισίου που ορίζει η νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων, τα ονόματα των υποδίκων κωδικοποιήθηκαν από τον αύξοντα αριθμό τους.
Ι. ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ – ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ.
Προκειμένου η κωδικοποίηση να αντιπροσωπεύει καθαρό αριθμό, δηλαδή να αντιστοιχεί στον πραγματικό αριθμό των εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατηθέντων στις Δ.Φ. Κορυδαλλού (κατά το πρώτο εξάμηνο του 2007), έπρεπε κατ’ αρχήν να αποσαφηνισθεί τί αντιπροσώπευαν όσοι φέρονταν ως εισαχθέντες με προσωρινή κράτηση περισσότερες από μία φορές στο αρχείο αυτό. Ο εντοπισμός τους ήταν ευχερής, αφού η διάταξη του αρχείου επελέγη να είναι ονομαστική και αλφαβητική. Μετά από διευκρίνιση του Εγκληματολόγου της Φυλακής και του χειριστή του οικείου αρχείου διαπιστώθηκε ότι δεν πρόκειται για περιπτώσεις που πρέπει να καταμετρηθούν ως αυτοτελείς υποθέσεις επιβολής προσωρινής κράτησης. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου ο προσωρινώς κρατούμενος, για μια σειρά διαφόρων λόγων, κατ’ αρχήν μετάγεται από τις φυλακές Κορυδαλλού όπου κρατείται προς άλλο κατάστημα κράτησης (και έτσι καταγράφεται ως «Αιτία Εξόδου» η ένδειξη «Μετήχθη» (ή «ΜΕΤ»), ενώ αργότερα επαναμετάγεται στις Δ.Φ. Κορυδαλλού (με συνέπεια να καταγράφεται με νέο αύξοντα αριθμό στα οικεία βιβλία, αλλά και στο παρόν αρχείο που κατασκευάσαμε για την έρευνα). Η ταυτοποίηση των πολλαπλών αυτών εγγραφών σε μία (1) υπόθεση, ενός υποδίκου, η οποία πρέπει οπωσδήποτε να καταμετρηθεί ως μία και μόνη, αποδεικνύεται και από το ότι οι πολλαπλώς εγγεγραμμένοι στο αρχείο εισαχθέντων του 2007 (α) στη στήλη «Ημερομηνία Προφυλάκισης» φέρουν την ίδια ημερομηνία, αυτή της έναρξης της κράτησής του (β) στη στήλη «Αδίκημα», η εγγραφές ταυτίζονται (λ.χ. «ναρκωτικά»), πράγμα που σημαίνει ότι γίνεται αναφορά στην ίδια, την αρχική «αιτία» προσωρινής κράτησής του. Το ενδιαφέρον στοιχείο που μπορούν να εισφέρουν οι περιπτώσεις αυτές αφορά (α) τον προσδιορισμό του συνολικού χρόνου προσωρινής κράτησής τους, κατά τη διάρκεια του οποίου προκύπτει ότι μετάγονται αλλεπάλληλες φορές και (β) πιθανόν την αιτία για την οποία αποφασίζονται και πραγματοποιούνται οι μεταγωγές αυτές, εφόσον θα μπορούσε κάτι τέτοιο να εντοπισθεί και να διερευνηθεί[4].
Αφαιρουμένων λοιπόν των πολλαπλών εγγραφών, όπως αυτές προσδιορίσθηκαν ανωτέρω, το αρχείο μας αποδίδει τα ακόλουθα ποσοτικά δεδομένα (για το ερευνηθέν πρώτο εξάμηνο του 2007, δηλαδή για χρονικό διάστημα από 1/1/2007 έως και 30/6/2007):
ΣΥΝΟΛΟ ΥΠΟΔΙΚΩΝ: 1308
(εισαχθέντων στο α΄ εξάμηνο 2007 στις Δ.Φ. Κορυδαλλού)
ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΥΠΟΔΙΚΟΙ : 573 (ποσοστό 43,81%)
ΕΛΛΗΝΕΣ ΥΠΟΔΙΚΟΙ : 735 ( ποσοστό 56,19%)
ΙΙ. «ΑΙΤΙΑ» ΚΡΑΤΗΣΗΣ
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της επιβολής της προσωρινής κράτησης είναι το αδίκημα για το οποίο κρίνεται αναγκαία η επιβολή της. Όπως προκύπτει από τη στήλη «αδίκημα», το α΄ εξάμηνο του 2007 καταγράφεται πολυσχιδία ποινικών κατηγοριών για τα οποία κρίθηκε επιβεβλημένη κατά την προδικασία η προσωρινή κράτηση του κατηγορουμένου. Κυριώτερες από τις κατηγορίες που οδήγησαν σε προσωρινή κράτηση καταγράφονται οι εξής: (1) οι κατηγορίες για παραβίαση του νόμου περί ναρκωτικών (587 περιπτώσεις, 312 ελλήνων και 275 αλλοδαπών προσωρινώς κρατουμένων) (2) Η ανθρωποκτονία από πρόθεση (49 περιπτώσεις, 27 ελλήνων και 22 αλλοδαπών προσωρινώς κρατουμένων) είτε η απόπειρά της (27 περιπτώσεις, 20 ελλήνων και 7 αλλοδαπών προσωρινώς κρατουμένων) (3) ο βιασμός (23 περιπτώσεις, 10 ελλήνων και 13 αλλοδαπών προσωρινώς κρατουμένων), και η απόπειρά του (10 περιπτώσεις, 2 ελλήνων και 8 αλλοδαπών προσωρινώς κρατουμένων) (4) η ληστεία (142 περιπτώσεις, 92/50 αντιστοίχως) και η απόπειρά της (9 περιπτώσεις, 7/2 αντιστοίχως, (5) η κλοπή και διακεκριμένη κλοπή (195 περιπτώσεις, 127/68 αντιστοίχως (6) η εγκληματική οργάνωση (20 περιπτώσεις, 14/6 αντιστοίχως), (7) η απάτη (53 περιπτώσεις, 45/8 αντιστοίχως), (8) η παράνομη μεταφορά αλλοδαπού (29 περιπτώσεις, όλες με δράστες έλληνες) (9) η πλαστογραφία (24 περιπτώσεις, 17/7 αντιστοίχως) (10) η σωματεμπορία (12 περιπτώσεις, 5/7 αντιστοίχως).
ΙΙΙ. ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ
Κρίσιμο μέγεθος για την έρευνα η καταγραφόμενη πορεία (λ.χ. εξακολούθηση, παύση, αντικατάσταση, καταδίκη ή αθώωση) της επιβληθείσας προσωρινής κράτησης. Για το α΄ εξάμηνο του 2007, επί των ως άνω καταγεγραμμένων περιπτώσεων, προέκυψαν τα ακόλουθα αποτελέσματα – παρατηρήσεις :
- Για ποσοστό 31,06 % επί του συνόλου των προσωρινώς κρατουμένων αλλοδαπών [573] και για ποσοστό 18,23% των ελλήνων [735] εντός του α΄ εξαμήνου του 2007, δεν έχουμε στοιχεία για την εξακολούθηση, την άρση ή την κατάληξη της κράτησης.
- Συνεπώς, απομένει ένα ερευνητέο υλικό αποτελούμενο από 395 περιπτώσεις αλλοδαπών και 601 ελλήνων, επί των οποίων είναι δυνατή η υπό όρους σχηματοποίησης της εξέλιξης που καταγράφεται ότι είχε η προσωρινής τους κράτηση μέσα στο α΄ εξάμηνο του 2007.
- Το 45,56% των αλλοδαπών και το 40,095% των ελλήνων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι μέσα στο α΄ εξάμηνο του 2007 είναι ακόμη υπό μεταγωγή
- Το 24,81% των αλλοδαπών και το 23,29% των ελλήνων καταδικάζονται και εκτίουν ποινή για το αδίκημα που κρατήθηκαν προσωρινά
- Το 11,39% των αλλοδαπών και μόλις των 0,99% των ελλήνων εκδίδεται σε χώρες του εξωτερικού
- Στο 5,82% των αλλοδαπών και στο 15,8% των ελλήνων, η αρχικώς επιβληθείσα κράτηση αντικαθίσταται με περιοριστικούς όρους
- Στο 3,03% των αλλοδαπών και στο 7,32% των ελλήνων, το ένταλμα προσωρινής κρατήσεως εν συνεχεία ανακαλείται και αίρεται η κράτηση
- Σε 1,51% των αλλοδαπών και στο 0,49% των ελλήνων η προσωρινή κράτηση αφαιρείται από την πλημμεληματική ποινή που τελικώς επιβάλλεται και απολύονται
- Το 3,2% των αλλοδαπών και το 2,49% των ελλήνων τελικώς κρίνονται αθώοι του αδικήματος για το οποίο κρατήθηκαν
- IV. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ Ο ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΩΣ ΑΘΩΩΘΗΚΕ Ή ΕΠΑΥΣΕ Η ΔΙΩΞΗ ΤΟΥ – ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ
Στους Αλλοδαπούς (13)
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από | Εισήχθη σε Κορυδαλλό | Αθωώθηκε ενώ κατηγορείτο για | Τελικώς προκύπτει ότι κρατήθηκε για (χρονικό διάστημα μέχρι την τελευταία καταγεγραμμένη εισαγωγή του σε Κορυδαλλό) | Παρατηρήσεις
(άγνωστη η ημερομηνία αθώωσης) |
| «528» | 28-7-2006 | 17-5-2007 | Ναρκωτικά | 9 μήνες
19 ημέρες
|
|
| «401» | 30-12-2006 | 15-1-2007 | Ναρκωτικά | 16 ημέρες
|
|
| «590» | 16-6-2007 | 26-6-2007 | Ναρκωτικά | τουλάχιστον 2 μήνες (Ναρκ.)
|
|
| «25» | 6-11-2005 | 19-4-2007 | βιασμός | 18 μήνες (;)
|
|
| «566» | 6-11-2005 | 19-4-2007 | βιασμός | 18 μήνες (;) | Παύση δίωξης – αθώος |
| «279» | 16-1-2007 | 31-1-2007 | Π.Ν. 3386/2005 | 15 ημέρες
|
|
| «310» | 21-6-2006 | 16-3-2007 | Ανθρωποκτονία από πρόθεση | 8 μήνες
23 ημέρες
|
|
| «457» | 16-1-2007 | 31-1-2007 | Π.Ν. 3386/2005 | τουλάχιστον 15 ημέρες | |
| «78» | 27-4-2006 | 20-6-2007 | Απόπειρα βιασμού | 13 μήνες
23 ημέρες |
|
| «384» | 1-10-2005 | 13-3-2007 | Σύσταση Συμμορίας | 17 μήνες
12 ημέρες |
|
| «628» | 14-10-2006 | 20-4-2007 | Διακεκριμένη Κλοπή | 4 μήνες
9 ημέρες |
|
| «351» | 16-2-2007 | 20-2-2007 | Ληστεία | τουλάχιστον 4 ημέρες | |
| «45» | 1-10-2005 | 13-3-2007 | Παράνομη μεταφορά αλλοδαπού | 17 μήνες
12 ημέρες |
Στους Έλληνες (15):
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από | Εισήχθη σε Κορυδαλλό | Αθωώθηκε ενώ κατηγορείτο για | Τελικώς προκύπτει ότι κρατήθηκε για (χρονικό διάστημα μέχρι την τελευταία καταγεγραμμένη εισαγωγή του σε Κορυδαλλό) | Παρατηρήσεις
(άγνωστη η ημερομηνία αθώωσης) |
| «661» | 3-9-2006 | 4-1-2007 | Ναρκωτικά
|
4 μήνες
1 ημέρα
|
|
| «790» | 7-3-2007 | 23-5-2007 | Απάτη
|
22 μήνες
5 ημέρες
|
|
| «856» | 23-1-2007 | 31-1-2007 | Ναρκωτικά
|
8 ημέρες | |
| «901» | 12-3-2007 | 13-3-2007 | Ναρκωτικά
|
1 ημέρα
|
|
| «1016» | – | 25-5-2007 | Απάτη
|
– | Παύση Δίωξης |
| «1038» | 22-5-2007 | 24-5-2007 | Οπλοκατοχή
|
2 ημέρες | |
| «1110» | 23-1-2007 | 31-1-2007 | Ναρκωτικά
|
8 ημέρες
|
|
| «1205» | 29-5-2007 | 30-5-2007 | Ληστεία
|
1 ημέρα | |
| «1238» | 22-5-2007 | 25-5-2007 | Ληστεία
|
3 ημέρες | |
| «1258» | 17-4-2007 | 19-4-2007 | Απάτη
|
2 ημέρες | Παύση Δίωξης |
| «1276» | 22-5-2006 | 11-1-2007 | Ναρκωτικά
|
6 μήνες
20 ημέρες |
|
| «1284» | 16-3-2006 | 18-4-2007 | Ναρκωτικά
|
1 έτος
1 μήνα Ημέρες |
|
| «1298» | 13-4-2006 | 4-1-2007 | Κλοπή
|
7 μήνες
21 ημέρες |
|
| «1341» | 14-4-2007 | 12-4-2007(;) | Ναρκωτικά
|
– | |
| «1432» | 13-11-2006 | 21-6-2007 | Βιασμός
|
8 μήνες
ημέρες |
Παύση Δίωξης |
Το δείγμα επιτρέπει μια σχετική παρατήρηση ; ποσοστό 2,74% των ελλήνων κατηγορηθέντων και κρατηθέντων για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών, αθωώνεται.
- V. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ O ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΩΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΗΚΕ .
Αναγκαιότητα κράτησης σε σχέση με την ποινική κατηγορία των υποδίκων (Αλλοδαπών & Ελλήνων) – Σχέση καταδίκης προς την κατηγορία για την οποία κρατήθηκαν προσωρινά (Το κλάσμα που αποδίδει το λόγο καταδίκης / κράτησης για το ίδιο αδίκημα έχει ως παρονομαστή τον αριθμό των κρατηθέντων για συγκεκριμένο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη της κράτησης γνωρίζουμε (καταδίκη, αθώωση, αντικατάσταση κράτησης, άρση κράτησης, έκδοση, μεταγωγή κ.λ.π., σύμφωνα με τους πίνακες ΙΙ. και ΙΙΙ.)
| Αδικήματα για τα οποία κρατήθηκαν και τελικώς καταδικάσθηκαν
|
Αλλοδαποί
(επί του συνόλου του αριθμού των κρατηθέντων για το ίδιο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη γνωρίζουμε)
|
Έλληνες
(επί του συνόλου του αριθμού των κρατηθέντων για το ίδιο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη γνωρίζουμε) |
| Απάτη
|
0/5 | 6/36 |
| Ναρκωτικά
|
58/195 | 52/255 |
| Διακεκριμένη Κλοπή
Κλοπή
|
14/27
3/18 |
17/48
23/58 |
| Ληστεία
Απόπειρα Ληστείας
|
5/34
0/2 |
20/71
1/5 |
| Βιασμός
Απόπειρα βιασμού
|
0/8
1/8 |
1/10
0/1 |
| Ανθρωποκτονία από πρόθεση
Απόπειρα
|
0/22
0/7 |
4/17
3/18 |
- VI. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ Η ΚΡΑΤΗΣΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ – ΧΡΟΝΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ.
Αναγκαιότητα κράτησης σε σχέση με την ποινική κατηγορία των υποδίκων (Αλλοδαπών & Ελλήνων) – Σχέση αντικατάστασης προσωρινής κράτησης προς την κατηγορία για την οποία κρατήθηκαν προσωρινά (Το κλάσμα που αποδίδει το λόγο αντικατάστασης κράτησης / επιβολής κράτησης για το ίδιο αδίκημα έχει ως παρονομαστή τον αριθμό των κρατηθέντων για συγκεκριμένο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη της κράτησης γνωρίζουμε (καταδίκη, αθώωση, αντικατάσταση κράτησης, άρση κράτησης, έκδοση, μεταγωγή κ.λ.π., σύμφωνα με τους πίνακες ΙΙ. και ΙΙΙ.)
| Αδικήματα | Αλλοδαποί | Έλληνες | Παρατηρήσεις |
| Ανθρωποκτονία από πρόθεση
Απόπειρα Ανθρωποκτονίας
Βαριά Σωματική Βλάβη
|
0/22
1/7
1/3 |
2/17
7/18
– |
|
| Ανθρωποκτονία από αμέλεια | – | 1/1 | |
| Ναρκωτικά | 3/195 | 20/255 | |
| Ληστεία
Απόπειρα Ληστείας |
5/34
1/2 |
8/71
1/5 |
|
| Κλοπή Διακεκριμένη
|
1/27 | 7/48 | |
| Εγκληματική Οργάνωση
|
0/4 | 8/13 | |
| Σύσταση Συμμορίας | 0/3 | 3/4 | |
| Κλοπή | 0/18 | 4/58 | |
| Απάτη | 1/5 | 18/36 | |
| Πλαστογραφία | 1/4 | 8/ | |
| Υπεξαίρεση | 0/0 | 3/ | |
| Νομιμοποίηση Εσόδων
|
1/1 | – | |
| Αρπαγή
Απόπειρα Αρπαγής
Απαγωγή
|
1/2
1/1
0/1 |
0/2
–
1/1 |
|
| Μαστρωπεία | – | 1/1 | |
| Τοκογλυφία | – | 1/1 | |
| Παραχάραξη Νομίσματος | 2/3 | 0/1 | |
| Κλοπή Πνευμ. Ιδιοκτησίας | 1/4 | 1/2 | |
| Π.Ν. 2121/1993 | 2/4 | 0/1 | |
| Εκρηκτ./ Πολεμ. Υλικά – Κατοχή | – | 1/2 |
Το ερευνηθέν δείγμα επιτρέπει την παρατήρηση ότι στα αναφερόμενα ως «οικονομικά» αδικήματα (βλ. σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (23ο Κεφάλαιο Π.Κ.) και κατά των περιουσιακών δικαιωμάτων (24Ο Κεφάλαιο Π.Κ.), πολύ σπανιώτερα επιβάλλεται η προσωρινή κράτηση ως μέτρο εξασφάλισης της παρουσίας του κατηγορουμένου στο ακροατήριο (βλ. ανωτ. Πίνακα ΙΙ). Ειδικώτερα, οι προσωρινώς κρατούμενοι αθροιστικώς για Απάτη, Πλαστογραφία, Υπεξαίρεση, Τοκογλυφία, Νομιμοποίηση Εσόδων, Λαθρεμπορία, Παραχάραξη Νομίσματος αντιπροσωπεύουν ποσοστό 6,9% (90/1.308) των εισαχθέντων ως κρατουμένων στις Δ.Φ.Κ. για το πρώτο εξάμηνο του 2007. Σε 36 μάλιστα περιπτώσεις όπου έλληνας κατηγορούμενος εισήχθη ως προσωρινώς κρατούμενος για απάτη, η κράτησή του στις μισές (18/36 – 50%) αντικαταστάθηκε από περιοριστικούς όρους (αρ. 286 Κ.Π.Δ.).
Αντίστροφη είναι η κατάσταση στους κατηγορουμένους για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών όπου σε περιπτώσεις ελλήνων κατηγορουμένων η κράτηση αντικαθίσταται μόνο σε ποσοστό 7,84%, ενώ στους αλλοδαπούς κρατουμένους ακόμη λιγώτερο (1,53%). Ο δε ρόλος της επιβολής προσωρινής κράτησης σε περιπτώσεις ανθρωποκτονίας και απόπειράς της δεν φαίνεται πάντα να συνδέεται με τις προϋποθέσεις το αρ. 282 Κ.Π.Δ., αφού η κράτηση στις περιπτώσεις αυτές που αφορούν το έγκλημα κατά της ζωής, αντικαθίσταται σε ποσοστό 15%.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ:
ΕΡΕΥΝΑ ΥΠΟΔΙΚΩΝ Β΄ ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2007
Μετά από μήνες αποτυχημένων επαφών με τις αρχές της Φυλακής, κατασκευάσθηκε σε συνεννόηση με τον Εγκληματολόγο της Φυλακής κο Νίκο Κουλούρη, ένα ακόμη ηλεκτρονικό αρχείο (σε μορφή excel) που περιελάμβανε στοιχεία για όλους τους εισαχθέντες ως προσωρινώς κρατηθέντες στις Δ.Φ. Κορυδαλλού για το δεύτερο εξάμηνο του 2007. Τα στοιχεία αυτά κατηγοριοποιήθηκαν ως εξής:
| Α/Α | Επίθετο | Όνομα | Όνομα Πατρός | (αριθμός ταυτότητας υποδίκου) | Ημερομηνία Εισαγωγής | Αιτία Εξόδου (μέσα στο 2007) | Αδίκημα |
Το ηλεκτρονικό αυτό αρχείο είχε και αυτό, όπως αυτό του πρώτου εξαμήνου του 2007, ονομαστική και αλφαβητική διάταξη[5]. Δυστυχώς, η επισήμανσή μας προς τους αρμοδίους της Φυλακής να διατηρηθούν τα ονόματα των εισαχθέντων του α΄ εξαμήνου, έτσι ώστε να μας παραδοθεί ένας ξεχωριστός πίνακας με την εξέλιξή όσων κατά το πρώτο εξάμηνο εμφανίζονταν «κενοί» (βλ. Πίνακα ΙΙΙ. -«ΧΩΡΙΣ ΕΝΔΕΙΞΗ αιτίας εξόδου [Η κράτησή τους συνεχίζεται]»), έτσι ώστε να μπορεί να συμπληρωθεί το ερευνητέο δείγμα με κρίσιμα στοιχεία (εξακολούθηση ή παύση της προσωρινής κράτησης όσων εισήχθησαν στο α΄ εξάμηνο του 2007 και λόγος αυτής εντός του β΄ εξαμήνου του 2007), δεν κατέστη εφικτό να υλοποιηθεί. Μας παραδόθηκε ένα ηλεκτρονικό αρχείο με όνομα ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ.01.07-31.12, το οποίο απλώς περιέχει έναν αριθμό επιπλέον εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατουμένων[6], στον οποίο περιλαμβάνεται και ένας σημαντικός αριθμός διπλοεγγεγραμμένων[7]. Αφαιρώντας τον αριθμό των διπλοεγγεγραμμένων, καταλήξαμε σε έναν καθαρό αριθμό εισαχθέντων στις Δ.Φ.Κ. ως προσωρινώς κρατουμένων, ο οποίος, αθροιζόμενος με αυτόν του α΄ εξαμήνου μας αποδίδει τον τελικό αριθμό των προσωρινώς κρατηθέντων μέσα στο 2007[8].
Από τα στοιχεία του δεύτερου αυτού αρχείου, προκύπτει ένας επιπλέον αριθμός 412 εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατηθέντων αλλοδαπών και 365 ελλήνων εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατηθέντων (αφού εκκαθαρίστηκαν οι περιπτώσεις διπλοεγγεγραμμένων). Δυστυχώς, πέραν της ασυνέχειας των αρχείων (α΄ και β΄ εξαμήνου), παρουσιάστηκε και ένα μεγαλύτερο πρόβλημα, το οποίο αποστέρησε μεγάλο τμήμα του ερευνητέου υλικού. Από το σύνολο των αλλοδαπών και ελλήνων προσωρινώς κρατουμένων, μόνο για μικρό ποσοστό (19,41% αλλοδαπών και 39,72% ελλήνων) καταγράφεται αιτία εξόδου. Οι «αιτίες» (οι ποινικές κατηγορίες) για τις οποίες επιβλήθηκε η προσωρινή κράτηση σε αλλοδαπούς έλληνες κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2007, βρέθηκαν και στο δεύτερο εξάμηνο του 2007 ανάλογες σε ποικιλία και ποσότητα, με προεξάρχουσα αυτή των παραβάσεων της νομοθεσίας περί ναρκωτικών.
ΙΙΙ. ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ
Η εξέλιξη της προσωρινής κράτησης των 80 αλλοδαπών και των 145 ελλήνων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι από 1/7/2007 έως και 31/12/2007, μέσα στο ίδιο εξάμηνο (έχοντας ελέγξει από τα κωδικοποιημένα στο αρχείο excel στοιχεία ταυτότητας ότι πρόκειται για επιπρόσθετο αριθμό αυτών του α΄ εξαμήνου) επιτρέπει, με πολλές επιφυλάξεις, τις ακόλουθες επί μέρους παρατηρήσεις :
- a. Το 36,25% των αλλοδαπών και το 22,75% των ελλήνων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι μέσα στο α΄ εξάμηνο του 2007 είναι ακόμη υπό μεταγωγή
- b. Το 11,25% των αλλοδαπών και το 9,65% των ελλήνων καταδικάζονται και εκτίουν ποινή για το αδίκημα που κρατήθηκαν προσωρινά
- c. Το 22,5% των αλλοδαπών και μόλις των 0,06% των ελλήνων εκδίδεται σε χώρες του εξωτερικού
- d. Στο 13,75% των αλλοδαπών και στο 15,17% των ελλήνων, η αρχικώς επιβληθείσα κράτηση αντικαθίσταται με περιοριστικούς όρους
- e. Στο 13,75% των αλλοδαπών και στο 23,44% των ελλήνων, το ένταλμα προσωρινής κρατήσεως εν συνεχεία ανακαλείται και αίρεται η κράτηση
- f. Το 0,25% των αλλοδαπών και το 1,37% των ελλήνων τελικώς κρίνονται αθώοι του αδικήματος για το οποίο κρατήθηκαν.
- IV. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ Ο ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΩΣ ΑΘΩΩΘΗΚΕ.
Στους Αλλοδαπούς (2)
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από | Εισαγγελία | Αθωώθηκε ενώ κατηγορήθηκε για | Τελικώς προκύπτει ότι κρατήθηκε για (χρονικό διάστημα) | |
| «136» | 2-10-2007 | Αθηνών | Ληστεία | Τουλάχιστον δύο μήνες και 28 ημέρες μέχρι 31/12/2007 | – |
| «145» | 9-7-2007 | Πειραιώς | Απόπειρα Βιασμού | Τουλάχιστον 5 μήνες και 22 ημέρες μέχρι 31/12/2007 | – |
Στους Έλληνες (2)
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από
(δεν προκύπτει) |
Εισαγγελία | Αθωώθηκε ενώ κατηγορήθηκε για | Τελικώς προκύπτει ότι κρατήθηκε για (χρονικό διάστημα) | |
| «486» | ? | Αθηνών | Απάτη | – | |
| «662» | ? | Αθηνών | Πλαστογραφία |
Αναγκαιότητα κράτησης σε σχέση με την ποινική κατηγορία των υποδίκων (Ελλήνων & Αλλοδαπών) – Σχέση αθώωσης προς την κατηγορία για την οποία κρατήθηκαν προσωρινά (Το κλάσμα που αποδίδει το λόγο Αθώωσης/κράτησης για το ίδιο αδίκημα έχει ως παρονομαστή τον αριθμό των κρατηθέντων για συγκεκριμένο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη της κράτησης γνωρίζουμε (καταδίκη, αθώωση, αντικατάσταση κράτησης, άρση κράτησης, έκδοση, μεταγωγή κ.λ.π., σύμφωνα με τους πίνακες ΙΙ. και ΙΙΙ).
| Αδικήματα για τα οποία κρατήθηκαν και τελικώς αθωώθηκαν | Αλλοδαποί
(επί του συνόλου του αριθμού των κρατηθέντων για το ίδιο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη γνωρίζουμε) |
Έλληνες
(επί του συνόλου του αριθμού των κρατηθέντων για το ίδιο αδίκημα, των οποίων την εξέλιξη γνωρίζουμε) |
| Απάτη | – | 1/8 |
| Ληστεία | 1/9 | – |
| Απόπειρα βιασμού | 1/1 | – |
| Πλαστογραφία | 1/3 |
- V. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ O ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΩΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΗΚΕ.
| Κατηγορία για την οποία Καταδικάσθηκαν | Αλλοδαποί
(επί των γνωστής εξέλιξης) |
Έλληνες
(επί των γνωστής εξέλιξης) |
Σύνολο
(επί των γνωστής εξέλιξης) |
| Ναρκωτικά | 5 (19) | 4 (56) | 9 /75 |
| Βιασμός
Απόπειρα Βιασμού |
– | – | – |
| Ασελγείς Πράξεις | – | – | – |
| Εμπρησμός
Απόπειρα Εμπρησμού |
–
– |
–
– |
–
– |
| Ληστεία
Απόπειρα Ληστείας |
– (9)
– (1) |
2 (16)
1 (4) |
3/30 |
| Κλοπή
Απόπειρα κλοπής |
2 (7)
– |
2 (10)
2 (2) |
4 (17)
2 (2) |
| Διακεκριμένη Κλοπή | 1 (6) | – | 1 (9) |
| Απάτη | – | – | – |
| Υπεξαίρεση | – | 1 (2) | 1 (2) |
| Επιταγές (;) | – | – | – |
| Πλαστογραφία | 1 (2) | – (3) | 1 (5) |
| Παραχάραξη Νομίσματος | – | – | – |
| Εκβίαση | – | – | – |
| Αρπαγή | – | – | – |
| Λιποταξία | – | – | – |
| Κλοπή Πνευματικής Ιδιοκτησίας | – (4) | 1 (2) | 1 (6) |
| Ανθρωποκτονία από πρόθεση / Απόπειρα | – | – | – |
| Παράνομη Μεταφορά Αλλοδαπού | – | – | – |
| Π.Ν. 1975/1991 Περί Λαθρομεταναστών | – | – | – |
| Σύσταση Συμμορίας | – | – | – |
| Π.Ν. 3386/2005 | – | – | |
| Παρ .Π.Κ. | – | 1 (2) | 1 (2) |
| Δεν προκύπτει | |||
| Σύνολο | 9 | 14 |
- VI. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΥΠΟΔΙΚΟΣ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΚΑΙ Η ΚΡΑΤΗΣΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ – ΧΡΟΝΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ.
Στους Αλλοδαπούς (11)
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από / (γνωστός χρόνος κράτησης μέχρι 31/12/2007) | Του επεβλήθη κράτηση από εισαγγελία | Η κράτησή του αντικαταστάθηκε ενώ κατηγορείτο για | Αντικαταστάθηκε με |
| 32 | ; | Πειραιώς | ναρκωτικά | Περιοριστικούς Όρους |
| 40 | 20/7/2007
(5 μ. 11 ημ.) |
Αθηνών | Κλοπή Πνευματικής Ιδιοκτησίας | » |
| 121 | ; | Ρόδου | ναρκωτικά | » |
| 132 | 27/7/2007
(5 μ. 4ημ.) |
Αθηνών | Απόπειρα Ανθρωποκτονίας από πρόθεση | » |
| 144 | ; | Αθηνών | Πλαστογραφία | » |
| 204 | ; | Πειραιώς | Κλοπή Διακεκριμένη | » |
| 355 | 11/9/2007
(3μ. 20 ημ.) |
Πειραιώς | Ληστεία | » |
| 358 | 11/9/2007
(3μ. 20 ημ.) |
Πειραιώς | Ληστεία | » |
| 359 | 26/7/2007
(5μ. 5 ημ.) |
Αθηνών | Ληστεία | » |
| 402 | 4/10/2007
(2μ. 27ημ.) |
Αθηνών | Κλοπή | «Περιριστικοί Όροι – Ανάκληση» |
| 430 | 29/8/2007
(4μ. 2ημ.) |
Αθηνών | Ληστεία | Έφεση – Περιοριστικοί Όροι |
Στους έλληνες (23)
| Ατομικός Κωδικός Υποδίκου | Του επεβλήθη κράτηση από
(ελάχιστος χρόνος κράτησης) |
Του επεβλήθη κράτηση από εισαγγελία | Η κράτησή του αντικαταστάθηκε ενώ κατηγορείτο για | Αντικαταστάθηκε με |
| 445 | ; | Αθηνών | ναρκωτικά | Περιοριστικούς Όρους |
| 446 | 17/7/2007
(5μ. 14 ημ.) |
Αθηνών | Σύσταση συμμορίας | » |
| 516 | 3/7/2007
(5μ. 28 ημ.) |
Αθηνών | ναρκωτικά | Ανάκληση – Περιοριστικοί Όροι |
| 552 | 1/11/2007
(1μ. 30 ημ.) |
Ηλείας | ναρκωτικά | Περιοριστικοί Όροι |
| 555 | 14/8/2007
(4μ. 17 ημ.) |
Πειραιώς | ναρκωτικά | » |
| 604 | 8/10/2007
(4μ. 23 ημ.) |
Πειραιώς | ναρκωτικά | » |
| 641 | ; | Αθηνών | Αρπαγή ανηλίκου | » |
| 642 | 2/7/2007
(5μ. 29ημ.) |
Πειραιώς | Διακεκριμένη κλοπή | » |
| 648 | 8/10/2007
(2μ. 23 ημ.) |
Πειραιώς | Παρ. Π.Κ. | » |
| 655 | 24/8/2007
(4μ. 7ημ.) |
Πειραιώς | ναρκωτικά | » |
| 658 | 25/7/2007
(5μ. 6ημ.) |
Αθηνών | Ναρκωτικά | » |
| 704 | 13/8/2007
(4μ. 18ημ.) |
Αθηνών | απάτη | » |
| 732 | ; | Αθηνών | απάτη | » |
| 734 | 12/7/2007
(5μ. 19ημ.) |
Αθηνών | απάτη | » |
| 736 | 26/7/2007
(5μ. 5ημ.) |
Αθηνών | ληστεία | » |
| 757 | 2/11/2007
(1μ. 29 ημ.) |
Αθηνών | Εγκληματική οργάνωση | » |
| 787 | 16/7/2007
(5μ. 15 ημ.) |
Αθηνών | ναρκωτικά | » |
| 799 | 2/7/2007
(5μ. 29 ημ.) |
Πειραιώς | Κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας | » |
| 805 | 25/7/2007
(5μ. 6ημ.) |
Αθηνών | λαθρεμπορία | » |
| 817 | 4/10/2007
(2μ. 27 ημ.) |
Αθηνών | κλοπή | » |
| 821 | 15/9/2007
(3μ. 16 ημ.) |
Ζακύνθου | εμπρησμός | » |
| 849 | 25/7/2007
(5μ. 6ημ.) |
Αθηνών | υπεξαίρεση | » |
| 850 | 14/9/2007
(3μ. 17 ημ.) |
Ρόδου | ναρκωτικά | » |
Παρά το έλλειμμα του ερευνηθέντος δείγματος που προεκτέθηκε, οι τάσεις που παρατηρήθηκαν στην διερεύνηση του α΄ εξαμήνου τείνουν να επιβεβαιώνονται. Για τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (23ο Κεφάλαιο Π.Κ.) και κατά των περιουσιακών δικαιωμάτων (24Ο Κεφάλαιο Π.Κ.), πολύ σπανιώτερα επιβάλλεται η προσωρινή κράτηση ως μέτρο εξασφάλισης της παρουσίας του κατηγορουμένου στο ακροατήριο ενώ σε κρατουμένους για Απάτη, Πλαστογραφία, Υπεξαίρεση, Τοκογλυφία η επιβολή της προσωρινής κράτησης αντικαθίσταται με περιοριστικούς όρους (αρ. 286 Κ.Π.Δ.) κατά ποσοστό 37,5%, ενώ αντίστροφη είναι η τάση για τους κρατουμένους για εγκλήματα βίας και για παραβίαση της νομοθεσίας περί ναρκωτικών 14,66%
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ:
ΠΟΣΟΤΙΚΑ & ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Υπόδικοι 2007 (Α΄ και Β΄ΕΞΑΜΗΝΟ)
ΣΥΝΟΛΟ ΥΠΟΔΙΚΩΝ (εισαχθέντων εντός του 2007 στις Δ.Φ. Κορυδαλλού) : 2.085.
ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΥΠΟΔΙΚΟΙ : 985 (ποσοστό 47,25%)
ΕΛΛΗΝΕΣ ΥΠΟΔΙΚΟΙ : 1.100 (ποσοστό 52,75%)
Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα επί του συνολικού αριθμού των εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατηθέντων εντός του 2007 στις Δ.Φ. Κορυδαλλού, οι επί μέρους παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα που εξάγονται, λαμβανομένων υπ΄ όψιν των προεκτεθέντων περιορισμών στην έρευνα από τους υλικοτεχνικούς παράγοντες:
1) Η προσωρινή κράτηση επιβάλλεται για κακουργηματικές μορφές του νόμου περί ναρκωτικών σε ποσοστό 42,68% του συνόλου των κατηγορουμένων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι στις Δ.Φ. Κορυδαλλού εντός του 2007.
2) Η προσωρινή κράτηση επιβάλλεται για αδικήματα που περιλαμβάνουν την άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας, ή απειλή χρήσης βίας (ανθρωποκτονία [και απόπειρα αυτής], βαριά & θανατηφόρα σωματική βλάβη [και απόπειρα αυτών], βιασμός [και απόπειρα], ασελγείς πράξεις, αιμομιξία, βιασμός ανηλίκου, ασέλγεια κατά ανηλίκου, αποπλάνηση ανηλίκου, σωματική βία, ληστεία [και απόπειρα αυτής], απαγωγή, εκβίαση, αρπαγή [και απόπειρα αυτής], αρπαγή ανηλίκου, παράνομη κατακράτηση και απειλή), σε ποσοστό 24,08% του συνόλου των κατηγορουμένων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι στις Δ.Φ. Κορυδαλλού εντός του 2007.
3) Η προσωρινή κράτηση επιβάλλεται για αδικήματα εν ευρεία εννοία οικονομικού χαρακτήρα (απάτη [και απόπειρα αυτής], απάτη ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, πλαστογραφία, υπεξαίρεση, τοκογλυφία, «επιταγές», λαθρεμπορία, παραχάραξη νομίσματος, αποδοχή προϊόντων εγκλήματος, νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα, φοροδιαφυγή) σε ποσοστό 6,19% του συνόλου των κατηγορουμένων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι στις Δ.Φ. Κορυδαλλού εντός του 2007.
4) Αντιστοίχως, οι υποθέσεις του κατεξοχήν καλούμενου οργανωμένου εγκλήματος (εγκληματική οργάνωση, σύσταση συμμορίας, σωματεμπορία, μαστροπεία) φαίνεται να αποτελούν ποσοστό 2,59% του συνόλου των κατηγορουμένων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι στις Δ.Φ. Κορυδαλλού εντός του 2007.
5) Για κακουργηματικές μορφές του Ν. 3386/2005, σχετικά με την παράνομη είσοδο και διακίνηση αλλοδαπών μέσα στη χώρα, η προσωρινή κράτηση επιβάλλεται σε ποσοστό 5,04%του συνόλου των κατηγορουμένων που εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι στις Δ.Φ. Κορυδαλλού εντός του 2007.
6) Για ένα σημαντικό ποσοστό εισαχθέντων ως προσωρινώς κρατουμένων εντός του 2007 δεν είναι δυνατόν να διαπιστώσουμε την εξέλιξη της κράτησής τους. Τα ποσοστά αυτά φθάνουν για τους μεν αλλοδαπούς το 51,78% (510/985), για τους δε έλληνες το 32,19% (354/1.100).
7) Στο ανωτέρω ποσοστό, το οποίο τελικώς ενδείκνυται για εξαγωγή συμπερασμάτων μόνον ως προς το γιατί κρατήθηκαν (το αδίκημα για το οποίο κρατήθηκαν), θα πρέπει να προστεθεί και ένα ποσοστό της τάξης του 21,22% (209/985) για τους αλλοδαπούς και του 24,91% (274/1.100) για τους έλληνες, το οποίο αντιστοιχεί σε κατηγορουμένους που «διέρχονται» από τις Δ.Φ. Κορυδαλλού και εντός του 2007 φαίνεται ότι μετάγονται σε άλλο σωφρονιστικό κατάστημα. Αυτοτελώς, το δεδομένο αυτό θα μπορούσε σχηματικά να σημαίνει ότι ο ένας στους 5 αλλοδαπούς και ο ένας στους 4 έλληνες προσωρινώς κρατουμένους είναι υπό μετακίνηση (μεταγωγή).
8) Δυστυχώς, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν οι αναφερόμενοι προσωρινώς κρατούμενοι που τελικώς φαίνεται να καταδικάζονται (107 αλλοδαποί και 154 έλληνες), πότε κατά τη διάρκεια της κράτησής τους καταδικάζονται, ώστε να εξάγουμε συμπεράσματα για την διάρκεια της κράτησής τους και για το ποιά ήταν τελικώς η κατηγορία για την οποία καταδικάσθηκαν. Η έλλειψη του στοιχείου αυτού προκαλεί σχετική ασάφεια, καθ΄ότι, όταν λ.χ. ένας προσωρινώς κρατούμενος του αρχείου 1/1/2007 έως 30/6/2007 φαίνεται να εισάγεται στον Κορυδαλλό τον Μάιο του 2007, είναι εύλογο ότι δεν (κατά) δικάσθηκε μέσα στο ίδιο εξάμηνο αλλά αργότερα.
9) Ποσοστό 3,36% των προσωρινώς κρατουμένων (70/2.085) εκδίδεται σε χώρες του εξωτερικού.
10) Η αναγκαιότητα της επιβολής της προσωρινής κράτησης ως του εσχάτου μέσου για την εξασφάλιση της προσέλευσής ενός κατηγορουμένου κατά την εκδίκαση των κατηγοριών που τον βαρύνει είναι ένα ζήτημα κρίσιμο. Επ’ αυτού προκύπτουν τα εξής :
10α. Σε ποσοστό 7,29% (152/2.085) επί των προσωρινώς κρατηθέντων, η προσωρινή κράτηση που επιβλήθηκε, αντικαθίσταται με όρους (στη συντριπτική πλειοψηφία των επιπτώσεων, δεν καθίσταται εφικτό να καταγράψουμε ποιους όρους). Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο, σχεδόν τριπλάσιο, στους έλληνες (10,73%, – 118/1.100) σε σχέση με τους αλλοδαπούς (3,46% – 34/985).
Ειδικότερα, όσον αφορά τους έλληνες προσωρινώς κρατουμένους, παρατηρείται ότι για τα ευρέως νοούμενα ως οικονομικού χαρακτήρα αδικήματα (απάτη, υπεξαίρεση, πλαστογραφία), τα ποσοστά κατά τα οποία κρίνεται (από διάταξη ανακριτή ή βούλευμα δικαστικού συμβουλίου) ότι δεν ήταν αναγκαία η επιβληθείσα προσωρινή κράτηση κυμαίνονται μεταξύ 35% – 50%. Εντυπωσιακό φαίνεται να είναι το αντίστοιχο ποσοστό για τις κατηγορίες του λεγομένου οργανωμένου εγκλήματος («Εγκληματική Οργάνωση», «Σύσταση και Συμμορία» – αν και στην πράξη σπάνια αποδίδονται χωρίς να συνοδεύονται από άλλες κακουργηματικές κατηγορίες). Η προσωρινή κράτηση φαίνεται ότι αντικαθίσταται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων όπου αρχικώς επιβλήθηκε (50% για την εγκληματική οργάνωση, 66% για την σύσταση συμμορίας κακουργηματικής μορφής). Εξ αυτού διαφαίνεται ότι το οικονομικού χαρακτήρα έγκλημα (μεμονωμένο ή και οργανωμένο, τελούμενο από ομάδες κατηγορουμένων) τείνει απλώς να στιγματίζεται από περιοριστικούς όρους και «αφήνεται» να αναπαραχθεί ακώλυτα στην κοινωνία, μέσα στην οκταετία που κατά μέσο όρο μεσολαβεί από την τέλεσή του έως και στην πρωτόδικη εκδίκασή του. Οπωσδήποτε πρέπει να ληφθούν υπόψη στην επισήμανση αυτή και οι γενικώτεροι λόγοι εγκληματοπροληπτικής πολιτικής, ιδίως οι στοχεύσεις για αποφόρτιση (ή αποφυγή υπερφόρτωσης) των σωφρονιστικών καταστημάτων της χώρας.
Απεναντίας, χαμηλή είναι η συχνότητα αντικατάστασης της προσωρινής κράτησης στους έλληνες κρατουμένους για ναρκωτικά (28/467 = 5,99%), για ληστεία και απόπειρα ληστείας (10/160=6,25%) για κλοπή, απόπειρα κλοπής και διακεκριμένη κλοπή (13/176 =7,38%). Η έλλειψη μόνιμης κατοικίας καθώς και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των κατηγορουμένων οπωσδήποτε αποτελούν σημαντικό παράγοντα στην παρατήρηση αυτή.
Αξιοσημείωτη, τέλος και με ποικίλες ερμηνείες παρουσιάζεται η συχνότητα αντικατάστασης της προσωρινής κράτησης στους έλληνες κατηγορουμένους για ανθρωποκτονία από πρόθεση (2/22=9,09%) και για απόπειρα ανθρωποκτονίας από πρόθεση (7/20=35%).
Ειδικώτερα, όσον αφορά τους αλλοδαπούς προσωρινώς κρατουμένους, παρατηρείται πολύ μικρότερη συχνότητα (1,18%) στους κατηγορουμένους για ναρκωτικά, και στους κατηγορουμένους για διακεκριμένη κλοπή, κλοπή και απόπειρες αυτών (2,94%), ενώ παρά ταύτα εμφανίζεται διπλάσια σχεδόν στους κατηγορουμένους για ληστεία και απόπειρα ληστείας[9] (11,53%). Κανείς από τους 47 κατηγορουμένους και κρατουμένους αλλοδαπούς για ανθρωποκτονία από πρόθεση δεν απαλλάσσεται από την προσωρινή κράτηση έναντι όρων, ενώ μόλις 2/15 (13,3%) υπόκεινται σε όρους, μετά την αρχική υποβολή τους σε κράτηση. Ελαφρώς μικρότερα παρουσιάζονται τα ποσοστά αντικατάστασης της κράτησης στα οικονομικού χαρακτήρα αδικήματα που αποδίδονται σε αλλοδαπούς (2/10 στην απάτη, 1/6 στην πλαστογραφία), σημαντικά παρουσιάζονται τα ποσοστά στην παραχάραξη νομίσματος (2/3) και σε έγκλημα βίας όπως η αρπαγή και η απόπειρα αρπαγής (2/7).
10β. Σε 32/2.085 περιπτώσεις (ποσοστό 1,54%) οι προσωρινώς κρατηθέντες αθωώνονται ή παύει η δίωξή τους. Και εδώ, δεν έχουμε τη δυνατότητα να γνωρίζουμε σε ποιό χρονικό σημείο της κράτησης ο κρατούμενος δικάσθηκε και αθωώθηκε, ώστε να εξάγουμε συμπεράσματα για το χρόνο κρατήσεως (εξ ου και στους οικείους πίνακες αναγράφεται «μάξιμουμ» χρονική διάρκεια κράτησης). Αξιοσημείωτο είναι ότι από τις 32 αυτές περιπτώσεις, η 1 αφορά ανθρωποκτονία από πρόθεση (για τη οποία ο υπόδικος έμεινε κρατούμενος περί 1 έτος και 9 μέρες), οι 10 κατηγορίες περί ναρκωτικών, οι 5 βιασμό και απόπειρα βιασμού και οι 4 για απάτη. Σε επτά (7) από τις 32 περιπτώσεις ο αθωωθείς υπόδικος εξάντλησε ή σχεδόν εξάντλησε το ανώτατο όριο του δεκαοκτάμηνου της προσωρινής κράτησης (ως συνάγεται από την ημερομηνία του χρόνου έναρξης της κράτησης, δεδομένο που μας δίνεται στα αρχεία τύπου excel που αποτέλεσαν τη βάση της έρευνας). Τούτο σημαίνει ότι σε καθεμιά από τις 7 αυτές περιπτώσεις τουλάχιστον μία φορά ο ανακριτής και δύο φορές τα αντίστοιχα δικαστικά συμβούλια έσφαλαν τόσο ως προς την αναγκαιότητα της κράτησης, την οποία αποφάσισαν και εν συνεχεία παρέτειναν, όσο και ως προς τις ισχυρές ενδείξεις ενοχής βάσει των οποίων έκριναν ότι επιβάλλεται η προσωρινή κράτηση. Από την έρευνα κατέστη τελικώς ανέφικτο να προσδιορισθεί ο χρόνος διάρκειας της κράτησης όσων τελικώς αθωώθηκαν, καθώς ο εμφαινόμενος ελάχιστος χρόνος δεν ισοδυναμεί με το χρόνο της κράτησης. Πρακτικώς αδύνατο να προσδιορίστηκε η δίκη τους σε Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων εντός 6 ή λιγώτερο μηνών (έτσι ώστε να αθωώθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα). Πιθανή εξήγηση είναι η εισαγωγή τους στις Δ.Φ. Κορυδαλλού να έρχεται μετά από πολύμηνη κράτηση σε άλλες φυλακές, ώστε το τελευταίο στάδιο της κράτησής τους να ολοκληρώνεται στον Κορυδαλλό, λίγο πριν γίνει η δίκη τους (σε Τριμ. Εφετ. Κακ/των Αθηνών), όπου και αθωώνονται.
10γ. Σε συνολικά 8 περιπτώσεις (ποσοστό 0,39%) η προσωρινή κράτηση που επιβλήθηκε δεν παρατείνεται εγκαίρως με βούλευμα του αρμοδίου συμβουλίου, με αποτέλεσμα να αίρεται («Άρση κράτησης / 7μηνο»). Πρόκειται για 8 υποθέσεις (2 εκ των οποίων ανθρωποκτονίας από πρόθεση με κατηγορουμένους αλλοδαπούς) στις οποίες η κράτηση διήρκεσε ένα εξάμηνο και έληξε, με άγνωστη την εξέλιξη.
10δ. Σε συνολικά 97 περιπτώσεις (ποσοστό 4,66%) και ειδικώτερα σε 19 περιπτώσεις αλλοδαπών (1,93%) και 77 περιπτώσεις ελλήνων (7%), το ένταλμα προσωρινής κρατήσεως ανακαλείται (στη μία εξ αυτών ανακαλείται το ένταλμα έκδοσης σε αλλοδαπή). Τούτο σημαίνει ότι το αρμόδιο συμβούλιο, κατά την ενδιάμεση διαδικασία διέγνωσε προφανή σφάλματα στα εκδοθέντα εντάλματα προσωρινής κράτησης.
10ε. Σε συνολικά 9 περιπτώσεις (ποσοστό 0,44%) και ειδικώτερα 3 περιπτώσεις αλλοδαπών και 6 περιπτώσεις ελλήνων, στη δίκη ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων ο κρατούμενος είτε τιμωρείται για πλημμέλημα (στις 6 από τις περιπτώσεις αυτές με 3ετή αναστολή) και θεωρείται ότι έχει εκτίσει την ποινή του με το χρόνο κράτησης που έχει ήδη διανυθεί. Σε περίπτωση που η πλημμελληματική ποινή (3-5 έτη) επιβάλλεται χωρίς αναστολή, ο χρόνος που διανύθηκε από τον προσωρινώς κρατούμενο εντός φυλακής αφαιρείται με απόφαση του δικαστηρίου από το χρόνο της καταγνωσθείσας ποινής, κατά τρόπο τέτοιο ώστε, σχεδόν πάντα ο χρόνος που πέρασε εντός φυλακής ως προσωρινώς κρατούμενος να συμπίπτει με τη συμπλήρωση του ελάχιστου χρόνου πραγματικής έκτισης της ποινής, από τον οποίο και μετά ο κατάδικος να δικαιούται υφ όρον απόλυσης. ‘
Αθροίζοντας τα επί μέρους ποσοστά που προκύπτουν από τις κατηγορίες 10α. έως και 10ε., προκύπτει ένα ποσοστό 14,30% (καθαρός αριθμός 298/2.085), κατά το οποίο το μέσο της προσωρινής κράτησης είτε επιστρατεύθηκε και εφαρμόστηκε λανθασμένα (αθωωθέντες), είτε δεν ήταν απολύτως αναγκαίο (αφού αργότερα και διαρκούσης της προσωρινής κρατήσεως αντικαταστάθηκε με περιοριστικούς όρους), είτε επιβλήθηκε με νομικώς εσφαλμένο και πλημμελές ένταλμα, το οποίο ανακλήθηκε («Ανάκληση»), είτε επιβλήθηκε και εν συνεχεία – για άγνωστους λόγους – δεν παρατάθηκε («υπέρβαση 6μήνου») είτε λειτούργησε ανεπίτρεπτα ως προτιμωρητικό στάδιο της ποινής, ενώ στην πραγματικότητα ο υπόδικος κρίθηκε ένοχος μόνον για πλημμέλημα, με αποτέλεσμα να γεννώνται βάσιμες αμφιβολίες για το ορθό του χαρακτηρισμού της πράξεως που του αποδόθηκε εξαρχής, αφού εάν κατηγορείτο για πλημμέλημα δεν θα ήταν δυνατόν να κρατηθεί προσωρινώς. Το ποσοστό αυτό, με δεδομένα τα όσα αναπτύχθηκαν για τον καθαρό αριθμό των υποδίκων που απέμειναν να μελετηθούν (που ανέρχεται σε 40% περίπου του συνόλου του καθαρού αριθμού των κρατουμένων που περιελήφθησαν στα αρχεία που μας ετέθησαν υπόψη – βλ. ανωτέρω υπό 6), θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ποσοστό αστοχίας του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, ως προς την εφαρμογή του μέτρου, ιδίως αν ληφθεί υπόψη το επαχθές του μέτρου και το μεγάλο χρονικό διάστημα που παραμένει ο υπόδικος εντός φυλακής πριν κριθεί ότι κακώς υποβλήθηκε στο μέτρο αυτό.
11) Όσον αφορά τα ποσοστά καταδίκης των όσων κρατήθηκαν προσωρινά, (συνολικά καταγράφονται 107 αλλοδαποί και 154 έλληνες καταδικασθέντες για διάφορες κατηγορίες) αυτά σημειώνονται κυρίως για κατηγορίες του νόμου περί ναρκωτικών (63/107 αλλοδαπούς – 58,87% και 56/154 έλληνες – 36,36%). Υψηλά, συγκριτικώς, ποσοστά καταδίκης παρουσιάζονται μεταξύ των καταδικασθέντων για[10] ληστεία/απόπειρα ληστείας 5/107 αλλοδαπούς – 4,67% και 24/154 έλληνες – 15,58%), κλοπή/ απόπειρα κλοπής (5/107 αλλοδαπούς –4,67% και 27/154 έλληνες – 17,53%) και διακεκριμένη κλοπή (15/107 αλλοδαπούς – 14,01% και 17/154 έλληνες – 11,03%.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Η επιλογή του έλληνα νομοθέτη εδώ και δύο δεκαετίες να επιτρέψει την προσωρινή κράτηση μόνο για τα κακουργήματα αρκετά ριζοσπαστική, όχι μόνο για την εγχώρια έννομη τάξη, αλλά και διεθνώς[11]. Ο περιορισμός της επιβολής της προσωρινής κράτησης μόνο στα κακουργήματα καταδεικνύει την βούληση του νομοθέτη να εξασφαλίσει τον εξαιρετικό χαρακτήρα της ως μέσου (ultimum remedium), καθώς με τις αλλεπάλληλες μεταβολές των όρων επιβολής της (ιδίως μετά το 2007), κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την διεύρυνση των περιπτώσεων όπου οι όροι αυτοί δεν δύνανται να συντρέξουν και μειώνεται διαρκώς ο αριθμός των προσωρινά κρατουμένων.
Όμως, τα προβλήματα που καταγράφονταν αμέσως μετά την θέσπιση του Ν. 2408/1996 στη βάση τους παραμένουν. Ο μεγάλος αριθμός μεταγομένων προσωρινώς κρατουμένων μετατρέπει το μεγαλύτερο σωφρονιστικό κατάστημα της χώρας σε κέντρο διερχομένων, ενώ η κράτηση των υποδίκων στους ίδιους χώρους με τους λοιπούς κρατουμένους παραμένει ζητούμενο με απόμακρο το ενδεχόμενο σοβαρής ρύθμισής του. Την ίδια στιγμή, τα κοινωνικοπολιτικά και ποινικά χαρακτηριστικά των κρατουμένων προσωρινά ενδεικνύουν προς τις περιοχές της «εύκολης λείας» του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης (θα ήταν σφάλμα να περνά ως «τυπικότητα» το ότι τουλάχιστον το ήμισυ αυτών είναι κατηγορούμενοι για παραβάσεις της νομοθεσίας περί ναρκωτικών και αλλοδαποί). Το πλέον δυσάρεστο είναι ότι το ποσοστό των αθώων οι οποίοι έχουν υποστεί μακρά και επώδυνη προσωρινή κράτηση δεν είναι καθόλου αμελητέο. Επ΄αυτού θα αποτελούσε καίρια δικαιοπολιτική επιλογή, αντισταθμιστική για τα «λάθη» της λειτουργίας του συστήματος το να αυξηθεί το κατώτατο όριο αποζημίωσης των αθωωθέντων (με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης κατ’ αρ. 536 παρ. 2 Κ.Π.Δ.), ώστε να υφίσταται μια ουσιαστική θεραπευτική λειτουργία από το ίδιο το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης για τις περιπτώσεις αυτές.
Μετά τις τροποποιήσεις των Ν. 4205/2013 (Α’ 242/06.11.2013) και Ν. 4322/2015 (Α’ 42/27.04.2015), ιδίως, δε, με τις διατάξεις περί κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, η εφαρμογή του οποίου (και τα συναφή ζητήματα που οπωσδήποτε θα προκύψουν από αυτήν, συναρτώμενα με την συχνότητα της επιλογής του ως περιοριστικού όρου και την αποδοτικότητά του ως τέτοιου), πιθανόν να μεταβληθεί στο μέλλον η ποσοτική και ποιοτική διάσταση των δεδομένων περί προσωρινής κράτησης, όπως αυτά αναδεικνύονται στην έρευνα αυτή –με τα προεκτιθέμενα όριά της. Από την άποψη αυτή, η έρευνα αποτελεί την τελευταία επιστημονική ματιά στην μακρά εποχή όπου το ελληνικό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης στερείτο των «σύγχρονων» εργαλείων χειρισμού της βαρείας εγκληματικότητας στο ενδιάμεσο στάδιο της ποινικής δίκης (προδικασία) και ως τέτοια δύναται να αποτελέσει βάση για follow up research τα επόμενα χρόνια.
* Δικηγόρος, Δρ. Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Στο σημείο αυτό, ευχαριστώ εκ βαθέων τον Καθηγητή και δάσκαλό μου κ. Νέστορα Κουράκη, για την εξαιρετική τιμή της συμμετοχής μου στο παρόν συλλογικό έργο. Υπήρξε από τα φοιτητικά χρόνια και εξακολουθεί να αποτελεί τον πρωταρχικό εμπνευστή ενασχόλησης μιας –τουλάχιστον- γενιάς νέων επιστημόνων με την εγκληματολογία, τους οποίους όχι μόνον καθοδήγησε επιστημονικά, αλλά άνοιξε γι’ αυτούς τον δρόμο της έρευνας, οδηγώντας τους στο να σταθούν στα πόδια τους και να αναπτύξουν, από ποικίλες θεσμικές θέσεις, μια γονιμότατη διαλεκτική με την ελληνική ποινικοσωφρονιστική πραγματικότητα.
- Σήμερα το άρθρο 282 παρ. 1 και 3 ισχύει, μετά τις διαδοχικές μεταρρυθμίσεις του θεσμού της προσωρινής κράτησης που επέφεραν οι Νόμοι 1128/1981, 2207/1994, 2408/1996, 2721/1999, 3160/2003, 3189/2003, 3346/2005, 3811/2009, 3860/2010, 4055/2012, 4205/2013, 4322/2015.
- Ολόκληρη η έρευνα και η πλήρης ανάπτυξη των πινάκων απ΄όπου τα αποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα έχουν δημοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικού theartofcrime.gr του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών και είναι προσβάσιμη στις διευθύνσεις http://www.theartofcrime.gr/eng/?pgtp=1&aid= 1385901544
- Δεν κρατείται σχετικό αρχείο στις Δ.Φ. Κορυδαλλού, καθώς όλη η αλληλογραφία συνοδεύουν τη δικογραφία
- Προκειμένου να γίνει απρόσκοπτη χρήση αυτού εντός του πλαισίου που ορίζει η νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων, τα ονόματα των υποδίκων κωδικοποιήθηκαν από τον αύξοντα αριθμό τους.
6΄ Ελέγχοντας ένα προς ένα τα ονόματα, αποδεικνύεται ότι κανένα από αυτή του α΄ εξαμήνου δεν ταυτίζεται με αυτά του β΄ εξαμήνου.
. Φαίνεται ότι το ίδιο πρόσωπο εισάγεται στις Δ.Φ. Κορυδαλλού για την ίδια κατηγορία δύο ή περισσότερες φορές, σε διαφορετικά χρονικά σημεία, χωρίς να φαίνεται ποια είναι η κατάληξη της κράτησής του, τουλάχιστον εντός του χρονικού διαστήματος του 6μήνου που αφορά το αρχείο excel που μας παραδόθηκε.
- Υπενθυμίζεται ότι και τα δύο (2) αρχεία excel ήταν αλφαβητικά. Με τον τρόπο αυτόν οι διπλοεγγεγραμμένοι εμφανίζονται κατ΄ αύξοντα αριθμό, συνεχόμενα. Καθώς φαίνονται πολλές (περισσότερες της μίας) φορές να εισάγονται ως προσωρινώς κρατούμενοι και παίρνουν και διαφορετικό αριθμό υποδικίας, καταλήγουμε να προσμετρήσουμε τον κάθε διπλοεγγεγραμμένο ως μία (1), ενιαία περίπτωση και να τον κατατάξουμε με βάση την εξέλιξη που φαίνεται δίπλα στον τελευταίο αριθμό υποδικίας που λαμβάνει, ο οποίος συνοδεύεται και από νεώτερη (μέσα στο β΄ εξάμηνο του 2007) ημερομηνία εισαγωγής . Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να συνάγουμε και ένα συμπέρασμα για το μίνιμουμ του χρόνου κράτησης, καθώς οι περισσότεροι διπλοεγγεγραμμένοι (13/23 αλλοδαποί και 24/58 έλληνες) φαίνονται «κενοί» εξέλιξης, πράγμα που σημαίνει ότι η κράτησή τους συνεχίζεται και μετά την 31/12/2007.
- Οι απόλυτοι αριθμοί για το αδίκημα αυτό εμφανίζουν σχεδόν κατά διπλάσιο αριθμό να τελείται από αλλοδαπούς.
- Τα αντίστοιχα ποσοστά καταδικών αναλογικά με το σύνολο των κρατηθέντων για την αυτή αιτία είναι τα εξής : ληστεία/απόπειρα ληστείας (5/91 αλλοδαπούς – 5,49% και 24/160 έλληνες – 15%), κλοπή/ απόπειρα κλοπής (5/67 αλλοδαπούς – 7,46% και 27/116 έλληνες – 23,27%) και διακεκριμένη κλοπή (15/69 αλλοδαπούς – 21,73% και 17/70 έλληνες – 24,28% .
- Δαλακούρας, Προσωρινή κράτηση και περιοριστικοί όροι Θεωρητικά πρότερα και Νομολογιακά ύστερα, 1998, σελ. 61 και Δαλακούρας, Παρατηρήσεις σε Συμβ.Εφ.Θρ. 184/1991, Υπερ. 1992 καθώς και συγκριτική επισκόπηση των κυριότερων νομοθεσιών των Ευρωπαϊκών χωρών σε Έκθεση Διεύθυνσης Επιστημονικών Μελετών της Βουλής, Ποιν. Χρ. ΜΣΤ΄/763. Ενδεικτικώς αναφέρεται ότι από μία προ ετών συγκριτική επισκόπηση των δικαίων της Ευρώπης στην πλειοψηφία των έννομων τάξεων των κρατών μελών της Ε.Ε. προσωρινή κράτηση επιτρέπεται και για πλημμελήματα ήσσονος ακόμα σημασίας π.χ. στα πλαίσια του γερμανικού δικαίου επιτρέπεται η επιβολή προσωρινής κράτησης για την αποτροπή του κινδύνου φυγής του κατηγορουμένου σε όλα τα πλημμελήματα, ενώ για την αποτροπή του κινδύνου συσκότισης της υπόθεσης σε πλημμελήματα για τα οποία απειλείται ποινή φυλάκισης άνω των έξι μηνών, αντίστοιχα στην Βρετανία προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί όταν διεξάγεται ανάκριση για πλημμελήματα που τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης πάνω από 1 μήνα.