Κρίσεις για Νέστορα Κουράκη

  

ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΚΟΥΡΑΚΗ

ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΤΟΥ

ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ

(2, 3 & 4 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015)

 

Ο παρών Τιμητικός Τόμος, όπως αναφέρθηκε ήδη στον Πρόλογο, περιέχει σε μεγάλο βαθμό τις εισηγήσεις που παρουσιάσθηκαν από διακεκριμένους συναδέλφους και μαθητές του Νέστορα Κουράκη κατά τη διάρκεια ενός Τριήμερου Εγκληματολογικού Συνεδρίου τον Απρίλιο 2015 στην Αθήνα. Το Συνέδριο αυτό διοργανώθηκε προς τιμήν του Καθηγητή Κουράκη, σε συνέχεια Συνεδρίου που είχε πραγματοποιηθεί ένα μήνα νωρίτερα στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας σε συνδιοργάνωση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κεντρική θεματική του Συνεδρίου της Αθήνας ήταν: Το Εγκλημα και η Ποινική Καταστολή σε Εποχή Κρίσης.

Κατά την έναρξη του Συνεδρίου, έγινε παρουσίαση του έργου του τιμώμενου Καθηγητή, του επιδόθηκε από τους μαθητές του πλακέτα με φωτογραφική απεικόνιση σημαντικών βιβλίων του και του απευθύνθηκαν χαιρετισμοί εκ μέρους των συναδέλφων του από τα Πανεπιστήμια της Χώρας με εγκληματολογικές σπουδές, οι οποίοι διοργάνωσαν άλλωστε και το ενλόγω Τριήμερο Συνέδριο, από κοινού με το Κέντρο Επανένταξης Αποφυλακισμένων «Επάνοδος», του οποίου ο Καθηγητής Κουράκης διετέλεσε ιδρυτικός Πρόεδρος. Κρίθηκε επομένως χρήσιμο να παρατεθούν κατωτέρω οι προσφωνήσεις, οι παρουσιάσεις και οι χαιρετισμοί από αυτό το Συνέδριο.

 Α’ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΝΕΣΤΟΡΑ ΚΟΥΡΑΚΗ

 

Παρουσίαση του έργου του Νέστορα Κουράκη

από τον Επίκουρο Καθηγητή και μαθητή του κ. Νίκο ΚΟΥΛΟΥΡΗ, Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης

στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Στη διαδρομή ενός πανεπιστημιακού δασκάλου υπάρχουν δύο τουλάχιστον κατηγορίες ειδικών περιστάσεων που επιβάλλουν να γίνει εκτενής αναφορά στο σύνολο του έργου του. Η πρώτη αφορά την ακαδημαϊκή εξέλιξή του από τη μια βαθμίδα στην άλλη και είναι συχνά μια ψυχοφθόρος δοκιμασία που, όταν έχει αίσιο τέλος, αποτελεί δικαίωση για τον διδακτικό και ερευνητικό μόχθο του. Για τον καθηγητή Νέστορα Κουράκη, αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε μεταξύ 1981 και 1993, περίοδος κατά την οποία ο ίδιος ανέβηκε με απόλυτη επιτυχία όλα τα σκαλοπάτια του διδακτικού και ερευνητικού έργου στο Τμήμα Νομικής του ΕΚΠΑ. Η δεύτερη κατηγορία περιστάσεων είναι η αναγνώριση της επιστημονικής παραγωγής και του ακαδημαϊκού ήθους του από μαθητές, συνεργάτες, συναδέλφους, φίλους, συμφωνούντες και διαφωνούντες με τις θέσεις που διατύπωσε, αλλά επικροτούντες τις αρχές που δίδαξε με τους λόγους και τις πράξεις του. Για τον δάσκαλό μου, συνάδελφο και φίλο Νέστορα Κουράκη, το τριήμερο συνέδριο που συνδιοργανώνουν ακαδημαϊκές μονάδες του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, του Πανεπιστημίου Θράκης, του Παντείου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθώς και του φορέα «Επάνοδος» για την Επανένταξη Αποφυλακιζομένων, ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία.

Κατά την εναρκτήρια ενότητα, μαθητές και συνεργάτες του καλούμαστε να βρούμε μέσα σε λίγα λεπτά επαρκή «χώρο» για την ιστορία μιας ακαδημαϊκής ζωής τριάντα πέντε ετών και άλλων δέκα ετών πλούσιας επιστημονικής δραστηριότητας. Αποστολή ανέφικτη. Μόνο μερικά στιγμιότυπα είναι δυνατό να «παγιδευτούν» επιλεκτικά σ’ αυτήν την προσπάθεια. Κι αυτά, κατά μια απολύτως υποκειμενική θεώρηση των πραγμάτων, μπορεί να είναι:

• Πρώτα απ’ όλα, το σπουδαίο έργο του «Η ποινική καταστολή μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος», μια μοναδική στο είδος της επιστημονική παρακαταθήκη, στις πέντε εκδόσεις της οποίας (1984, 1985, 1997, 2005, 2009) συναντιούνται με διεπιστημονική αρμονία ιστορικές, φιλοσοφικές και νομικές – ποινολογικές προσεγγίσεις για την αναχαίτηση του εγκλήματος με ποινικές κυρώσεις, υπό το πρίσμα των ανθρωπιστικών ιδεωδών της εποχής μας που ευνοούν την εγκατάλειψη εκδικητικών, ανώφελων, δαπανηρών ή προσβλητικών για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ποινών. Στις τρεις τελευταίες εκδόσεις αυτού του έργου είχα την τιμή, τη χαρά και την ευθύνη να συμβάλω προσωπικά.
• Η πληρέστατη παρουσίαση των πολλές φορές αντικρουόμενων ποινικών και εγκληματολογικών προσεγγίσεων και των απόψεων που έχουν διατυπωθεί στο «Δίκαιο παραβατικών ανηλίκων», ένα πολύτιμο διδακτικό και ερευνητικό εργαλείο, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2004 και αναθεωρήθηκε πλήρως το 2012. Στις σελίδες του συγγράμματος περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων η πραγμάτευση της «θεσμικής δυσλειτουργίας», της δυσλειτουργίας των κοινωνικοποιητικών θεσμών (σ. 215 επ. της δεύτερης έκδοσης). Η θεωρία αυτή, που διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1987, είναι η «απάντηση» του Νέστορα Κουράκη στις κοινωνιολογικές θεωρίες που επιχειρούν να εντοπίσουν τις επιπτώσεις ορισμένων προβλημάτων στη νεανική παραβατικότητα με τρόπο αιτιοκρατικό / μηχανιστικό, χωρίς να εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν πραγματικά οι ίδιοι οι κοινωνικοποιητικοί παράγοντες και τη σχέση τους με την υπάρχουσα αξιακή δομή μιας κοινωνίας.
• Η επιχειρηματολογία του για την επίτευξη μιας διαλεκτικής εναρμόνισης των αντιθέσεων μεταξύ «παραδοσιακής» και «νεωτεριστικής» εγκληματολογίας, προς την κατεύθυνση μιας «συνθετικής» εγκληματολογίας που θα αποτελεί τη συνισταμένη των θετικών στοιχείων των δύο εγκληματολογικών κατευθύνσεων. Η προσέγγιση αυτή διατυπώθηκε το 1985 σε άρθρο του για τις σύγχρονες προοπτικές της εγκληματολογίας, το οποίο χαρακτηρίζει τη δίτομη συλλογή μερικών από τις πιο σημαντικές μελέτες του «Εγκληματολογικοί Ορίζοντες» (σε δύο εκδόσεις, μία το 1991 και μία το 2005, με ένα κοινό κορμό εμπλουτισμένο με διαφορετικές μελέτες, προσαρμοσμένες στα δεδομένα των διαφορετικών περιόδων στις οποίες αναφέρονται). Βασίζεται στη θέση του Νέστορα Κουράκη ότι οι σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες «ούτε έχουν τη συνοχή μιας αρχέγονης μονολιθικής κοινωνίας με καθολικά αποδεκτούς κανόνες (consensus), αλλ’ ούτε και αποτελούν αλληλοσπαρασσόμενες κοινωνίες καταδυναστευόντων και καταδυναστευομένων, με ταξικά προσδιορισμένους ποινικούς κανόνες (dissensus)». Στις κοινωνίες αυτές, υποστηρίζει, δεν υπάρχει μονολιθική συναίνεση για τις προστατευτέες κοινωνικές αξίες, υπάρχει όμως πλουραλιστική συναίνεση με την έννοια της αμοιβαιότητας στη διαδικασία αποδοχής αυτών των αξιών (Εγκληματολογικοί Ορίζοντες, τ. Α΄, 2005, σ. 51 επ.).

Στη μακρόχρονη, από το 1983, συνεργασία μου με τον Νέστορα Κουράκη, εκτός από την «Ποινική Καταστολή» ενώσαμε τις δυνάμεις μας στην επιμέλεια τριών από τους τέσσερεις τόμους της «Αντεγκληματικής Πολιτικής» που εκδόθηκαν από το 1994 έως το 2003. Το εγχείρημα αυτό θυμίζει, από την άποψη της απήχησης που είχε, το παρόν συνέδριο «Κρίση, Έγκλημα και Σύστημα Ποινικής Καταστολής»: η συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας ήταν μαζική και το εύρος των θεμάτων που κατατέθηκαν από δεκάδες καταξιωμένους και νέους επιστήμονες κάλυπτε το σύνολο των πεδίων των ποινικών και εγκληματολογικών επιστημών. Συνεργαστήκαμε, από κοινού με την αγαπητή επίσης δασκάλα μου, Ομότιμη Καθηγήτρια Καλλιόπη Σπινέλλη, στις τέσσερεις εκδόσεις της συλλογής «Σωφρονιστική Νομοθεσία» (1990, 1995, 1998, 2001), στις οποίες προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε και να ταξινομήσουμε την πλούσια κανονιστική παραγωγή του Έλληνα νομοθέτη πλαισιωμένη από βασικά κείμενα της ευρωπαϊκής και διεθνούς σωφρονιστικής πολιτικής.

Με τον Νέστορα Κουράκη συναντηθήκαμε σε επιτροπές και συμβούλια για τη μεταρρύθμιση της σωφρονιστικής νομοθεσίας και την άσκηση σωφρονιστικής πολιτικής, σε έρευνες για τη βία στα γήπεδα και για ανήλικους κρατουμένους μετά την αποφυλάκισή τους και σε πλήθος επιστημονικών εκδηλώσεων. Μετά από τόσα χρόνια πολύπλευρης συνεργασίας, μπορώ να πω ότι ο Νέστορας Κουράκης έχει το χάρισμα να συνδυάζει ιδανικά την ποιότητα και την ποσότητα στο επιστημονικό έργο του, έργο που καλύπτει με πληρότητα ένα τόσο ευρύ φάσμα θεμάτων ώστε να είναι αδύνατο να ασχοληθούμε με οποιοδήποτε πτυχή του γνωστικού αντικειμένου της εγκληματολογίας και των συναφών με αυτήν περιοχών χωρίς να συμβουλευτούμε τουλάχιστον μία μελέτη του.

Εκτός αυτού, ο τιμώμενος δάσκαλός μου είναι ένας άνθρωπος που εμπιστεύεται και εμπνέει τους μαθητές και συνεργάτες του με τρόπο που τους βοηθά να κινούνται στον επιστημονικό στίβο καταβάλλοντας τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια με διεισδυτική επιμέλεια και ευσυνειδησία. Του οφείλω αυτή την αρετή και τον ευχαριστώ γιατί μαζί με την κ. Σπινέλλη με ώθησαν να ακολουθήσω κι εγώ τα δύσβατα μονοπάτια των εγκληματολογικών επιστημών, τα οποία χάρη στο έργο των δύο σπουδαίων καθηγητών μου γίνονται πιο προσπελάσιμα.

Εύχομαι στον Νέστορα Κουράκη καλή συνέχεια στη Λευκωσία, με αμείωτη διάθεση προσφοράς που θα δεσμεύσει ακόμη περισσότερο χώρο στις βιβλιοθήκες μας και θα τεκμηριώσει τις επιστημονικές αναζητήσεις μας, για ακόμη πιο διευρυμένους εγκληματολογικούς ορίζοντες, για ουσιαστική δικαιοσύνη ανηλίκων και ενηλίκων, για μια αποκλιμακωμένη ποινική καταστολή.

Παρουσίαση του έργου του Νέστορα Κουράκη

από τον Δημήτριο Ζιουβα, Λέκτορα Ποινικού Δικαίου

στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου

και Επιστημονικό Διευθυντή του Κέντρου Ποινικών Επιστημών

Η παράθεση, πολλώ μάλλον η ανάλυση, της εκτενέστατης εργογραφίας του Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη θα ξεπερνούσε κατά πολύ το προορισμένο για την παρουσίαση του έργου του πλαίσιο. Θα αρκεστώ στην αναφορά σε ορισμένα μόνο έργα, αλλά και στην ανάδειξη πτυχών της προσωπικότητας του τιμωμένου δασκάλου και συναδέλφου μου, όπως αυτή αποτυπώνεται στο πολυσχιδές έργο του. Ως ποινικολόγος θα εστιάσω όχι τόσο στην τεράστια προσφορά του Καθηγητή Κουράκη στην επιστήμη της εγκληματολογίας, όσο στη συμβολή του στο ευρύτερο πεδίο των ποινικών επιστημών συμπεριλαμβανομένου του ποινικού δικαίου, αλλά και στο ευρύτατο λοιπό έργο του τιμωμένου, ως νομικού επιστήμονα, δικηγόρου, εκπαιδευτικού αλλά και ενεργού πολίτη με συμμετοχή στο δημόσιο βίο και λόγο.

Ο Νέστορας Κουράκης δεν είναι ένας κλασικός εγκληματολόγος· είναι πολύ περισσότερα. Η διδακτορική του διατριβή το 1977 στο Πανεπιστήμιο του Freiburg της Γερμανίας υπό την εποπτεία του εμβληματικού Καθηγητή του ποινικού δικαίου Hans-Heinrich Jescheck με αντικείμενο την κοινωνικο-ηθική αιτιολόγηση της άμυνας ως λόγου άρσεως του αδίκου («Zur sozialethischen Begründung der Notwehr») βρισκόταν στην καρδιά του γενικού μέρους του ποινικού δικαίου. Ένα χρόνο αργότερα, το 1978, δημοσιεύτηκε η μονογραφία του «Η κατάχρησις δικαιώματος κατά το ιδιωτικόν και το δημόσιον δίκαιον». Η βραβευθείσα από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο «Άγη Ταμπακόπουλου» πραγματεία εξακολουθεί και σήμερα να μου προκαλεί την εντύπωση και το θαυμασμό που μου προκάλεσε το 1993, όταν ως φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών πρωτογνώρισα τον Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη. Η μονογραφική ενασχόληση με τη θεμελιώδη προβληματική της κατάχρησης δικαιώματος φανερώνει όχι μόνο βαθιές νομικές αναζητήσεις, αλλά προϋποθέτει και επιστημονική τόλμη, αφού ο τιμώμενος προσεγγίζει τη θεματική διακλαδικά, από την πλευρά τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημοσίου δικαίου. Την τόλμη αυτή του Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη να καταπιάνεται με ιδιαίτερα δυσχερή νομικά ζητήματα καταδεικνύει και η ενασχόλησή του με το πεδίο της οικονομικής εγκληματικότητας.

Η συνεργασία μου με τον τιμώμενο το 2007 κατά τη συγγραφή και συνεπιμέλεια του τρίτομου πανεπιστημιακού συγγράμματος «Τα οικονομικά εγκλήματα» αποτέλεσε σταθμό στην επιστημονική μου διαδρομή. Τις βάσεις, βέβαια, για το έργο αυτό είχε ήδη θέσει ο Καθηγητής Νέστορας Κουράκης 25 έτη νωρίτερα, το 1982, εκδίδοντας την πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής μονογραφία του για το γενικό μέρος του οικονομικού ποινικού δικαίου με τίτλο «Οικονομικά Εγκλήματα». Θεωρώ το έργο αυτό ιδιαίτερα σημαντικό γιατί αποτυπώνει μία ολιστική προσέγγιση του εγκληματικού φαινομένου, την οποία εμπράκτως υπηρέτησε και εξακολουθεί να υπηρετεί ο Νέστορας Κουράκης σε όλη του την επιστημονική διαδρομή. Αυτό που στην εγκληματολογία χαρακτηρίζεται ως συνολικό εγκληματικό φαινόμενο περιγράφοντας την πορεία από τη θέσπιση του ποινικού νόμου, στην παραβίασή του έως και την κοινωνική αντίδραση στην παράβαση αποτυπώνεται και στους τρεις κλάδους που διακονεί με απαράμιλλη επιστημονική επάρκεια το έργο του καθηγητή Νέστορα Κουράκη: στην εγκληματολογία, στο ποινικό δίκαιο αλλά και στην αντεγκληματική πολιτική.

Τη διαδραστική και διαλειτουργική αυτή προσέγγιση της εγκληματικότητας αποτυπώνουν τα λόγια του τιμωμένου στον πρόλογο της α΄ έκδοσης των «Οικονομικών Εγκλημάτων»: «Προσεπάθησα να εξετάσω το πρόβλημα των οικονομικών αδικημάτων καθολικώτερον εις τον χώρον των ποινικών επιστημών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ηρεύνησα πρώτον τα υπάρχοντα εγκληματολογικά δεδομένα, δεύτερον τας γενικάς ρυθμίσεις και προβλήματα του ποινικού δικαίου και τρίτον τας εφικτάς κατευθύνσεις της αντεγκληματικής πολιτικής». Μόνο λίγοι επιστήμονες επιχειρούν εμπράκτως να υπηρετούν την απαραίτητη αυτή διαδραστικότητα στο πεδίο των ποινικών επιστημών.

Η ενασχόληση του Νέστορα Κουράκη με τον ιδιαίτερο κλάδο της οικονομικής εγκληματικότητας, για τον οποίο τρέφω ιδιαίτερη ευαισθησία επειδή βρίσκεται στον πυρήνα και των προσωπικών μου ερευνητικών ενδιαφερόντων, είναι συνεχής. Από το έτος 1999 ξεχωρίζω το άρθρο του “Financial Crime Today: Greece as a European Case Study” στο περιοδικό European Journal on Criminal Policy and Research, ενώ το 2001 δημοσιεύονται το έργο του για το «Έγκλημα της απάτης» και ο πολύ ενδιαφέρων συλλογικός τόμος για τα «Οικονομικά εγκλήματα στην Κύπρο». Το 2012 δημοσιεύεται με συνεπιμέλεια του Καθηγητή Κουράκη ο συλλογικός τόμος «Διαφάνεια και καταπολέμηση της διαφθοράς» και το 2015 το συλλογικό έργο «Δημόσια διοίκηση και διαφθορά».

Προσπαθώντας να αναδείξω ενδιαφέρουσες πτυχές της προσωπικότητας του τιμωμένου θα αναφερθώ σε ορισμένες ιδιότητες του Νέστορα Κουράκη, όπως αυτές πιστεύω ότι προκύπτουν και από το ίδιο το επιστημονικό του έργο.

Καταρχάς ο τιμώμενος χαρακτηρίζεται από φιλομάθεια. Μου κάνει και μου έκανε πάντοτε εντύπωση, ως φοιτητής κάποτε, να βλέπω έναν καθηγητή μου να κρατάει συστηματικά σημειώσεις. Ο Νέστορας Κουράκης κρατάει σημειώσεις, δεν σταματά να μαθαίνει, είναι ευρυμαθής και αυτό προκύπτει και από την τεκμηρίωση των γραπτών του, τα οποία είναι εμβριθή και υπερπλήρη σε βιβλιογραφικές αναφορές.

Ο Νέστορας Κουράκης είναι επίσης τελειομανής. Αυτό φανερώνει η προσωπική και σχολαστική επιμέλεια των συγγραφικών δοκιμίων πριν το «τυπωθήτω» στους εκδοτικούς οίκους. Δεν θα ξεχάσω τις διορθώσεις του στο συλλαβισμό της λέξης «έγ-κλημα» ή στα σημεία στίξης του «κ.λπ.».

Περαιτέρω και σημαντικότερα, ο τιμώμενος παρουσιάζει ένα διεθνές έργο. Η διεθνικότητα αυτή είναι κάτι που πολλοί επιθυμούν, λίγοι όμως επιτυγχάνουν, κι αυτό γιατί υπάρχει μία εγγενής δυσκολία και ταυτόχρονα πρόκληση: η γλωσσομάθεια. Ο Νέστορας Κουράκης, εξ όσων γνωρίζω αλλά και έχω προσωπικά διαπιστώσει, όταν π.χ. προέκυπταν ανάγκες ταυτόχρονης διερμηνείας δύσκολων νομικών κειμένων σε συνεργασία με εκπροσώπους διεθνών οργανισμών, μιλάει και εργάζεται άριστα σε τρεις γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Αυτή η εξωστρέφειά του καταγράφεται και στην παρουσία του σε πολλά διεθνή φόρα: έχει εκπροσωπήσει και εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πρόληψης της Εγκληματικότητας. Ο τιμώμενος επισκέπτεται και διδάσκει επίσης σε ξένα πανεπιστήμια. Αξίζει να αναφερθώ ειδικά στην παρουσία του το ακαδημαϊκό έτος 1996/1997 στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, προϊόν της οποίας υπήρξε κι ένα βιβλίο με τον εκεί Καθηγητή Roger Hood, το “The changing Face of Crime and Criminal policy in Europe” (1999), προφητικό μπορώ να πω για τις μετέπειτα εξελίξεις της εγκληματικότητας στην Ευρώπης. Χαρακτηριστική της διεθνικότητας του Καθηγητή Κουράκη είναι πλέον και η συνέχιση της ακαδημαϊκής πορείας του στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας της Κύπρου.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του έργου του τιμωμένου καθηγητή μας είναι η αγάπη του για την ελληνική γλώσσα. Ο Νέστορας Κουράκης είναι φιλέλληνας και κατέχει εις βάθος την ελληνική γλώσσα. Αυτό το αναδεικνύει και ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος προλογίζοντας το έργο του τιμωμένου «Κλασσικά ιδεώδη για μια σύγχρονη παιδεία», όπου και παρατηρεί: «Πρόκειται για έργο ηθικής ευαισθησίας και φιλολογικής εμβρίθειας». Ο διαρκής αγώνας, η αγωνία τολμώ να πω, για πυκνότητα, ακριβολογία και αρτιότητα της έκφρασης αποτυπώνεται και στο βιβλίο του τιμωμένου για τα «Οικονομικά Εγκλήματα» (1982, α΄ εκδ.), στον πρόλογο του οποίου ο Κουράκης παρατηρεί: «Δεν αποκρύπτω εις τον αναγνώστη, ότι η επιλογή της γλωσσικής μορφής εις την οποίαν θα έπρεπε να γραφή η εργασία αυτή με απησχόλησεν επί πολύ. Επεχείρησα μάλιστα, εις εν αρχικόν στάδιον της εργασίας, να χρησιμοποιήσω την καθομιλουμένη. Με λύπην μου όμως διεπίστωσα ότι η προπαιδεία μου εις τη γλωσσικήν αυτήν μορφήν δεν μου επέτρεπε ακόμη να εκφράζωμαι με την πυκνότητα και την ακριβολογία, αι οποίαι είναι απαραίτητοι εις μίαν νομικήν μονογραφίαν».

Μία ακόμη σημαντική αρετή του έργου του Καθηγητή Κουράκη είναι η πολυσυλλεκτικότητα. Ο τιμώμενος έχει την ικανότητα να συνεργάζεται με συναδέλφους του και να τους φέρνει κοντά. Σπάνια συναντά κανείς πανεπιστημιακό με αντίστοιχες συνεργασίες (συν/εκδόσεις και επιμέλειες συλλογικών έργων) σε πλήθος, έκταση και ποιότητα. Ο Νέστορας Κουράκης είναι συνεργατικός και συνεργάσιμος και επίσης οργανωτικός· ιδιότητες ενός καλού μάνατζερ, όπως λένε οι Αγγλοσάξονες. Είναι δύσκολη η οργάνωση και ο συντονισμός συλλογικών προσπαθειών και ακόμα δυσκολότερη η τήρηση ισορροπιών. Η τελευταία προϋποθέτει μία ακόμα αρετή του τιμωμένου, την τήρηση ηπίων τόνων, και ταυτόχρονα καταδεικνύει το σεβασμό, την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη των συντελεστών των συλλογικών προσπαθειών στις ικανότητές του.

Μία ακόμη βασική ιδιότητα του καθηγητή μας, η οποία προκύπτει αβίαστα από τη συμπεριφορά του, αλλά κατόπιν προσεκτικότερης ματιάς και από το ίδιο το έργο του, είναι η ευγένειά του. Ο Νέστορας Κουράκης αποπνέει μία αρχοντιά, μία ευαισθησία. Την κοινωνική πτυχή αυτής της ευαισθησίας καταδεικνύει η επιλογή των γνωστικών αντικειμένων με τα οποία καταπιάστηκε όπως για παράδειγμα η παραβατικότητα ανηλίκων, ο σωφρονιστικός εγκλεισμός και τα δικαιώματα των φυλακισμένων και πιο πρόσφατα η καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η ευαισθησία αυτή που συνοδεύεται από καλαισθησία αποκαλύπτεται και σε μία ακόμη λεπτομέρεια. Ως φοιτητής νομικής ακόμα θυμάμαι ότι διαβάζοντας τα βιβλία του Κουράκη, αρχικά την «Αντεγκληματική πολιτική» και αργότερα τους «Εγκληματολογικούς ορίζοντες», έβρισκα φωτογραφίες, έργα καλλιτεχνών να χωρίζουν τα κεφάλαια. Αναρωτιόμουν τότε τι δουλειά έχουν αυτά τα έργα, οι πίνακες ζωγραφικής μέσα σε ένα νομικό, στείρα νομικό βιβλίο. Η ιδιαιτερότητα και ιδιομορφία αυτή, αφορμή προβληματισμού και αναστοχασμού για τον αναγνώστη, με ξένιζε τότε. Πέρασαν πολλά χρόνια, έπρεπε κι εγώ ν΄ αγαπήσω και να καταλάβω περισσότερο την τέχνη για να αντιληφθώ ότι για παράδειγμα ο πίνακας «Η κραυγή» του Νορβηγού Edvard Munch (1863-1944), όπως τον συναντάμε ξεφυλλίζοντας τους «Εγκληματολογικούς ορίζοντες», έχει μεγάλη σημασία· αποτυπώνει πειστικότερα από οποιονδήποτε γραπτό λόγο αυτήν την αγωνία, την αγωνία του επιστήμονα, την αγωνία του ενεργού πολίτη Νέστορα Κουράκη για την εγκληματικότητα και γενικότερα για τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

Η δημιουργική, επιστημονική αυτή αγωνία δεν είναι πάντως άνυδρη. Ο Νέστορας Κουράκης είναι ένας άνθρωπος με χιούμορ και επίσης ένας άνθρωπος χαρούμενος. Το πρώτο πράγμα το οποίο συναντούν οι συνεργάτες και οι φοιτητές του είναι το χαμόγελό του. Αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Είναι ένας άνθρωπος χαρούμενος γιατί προφανώς απολαμβάνει σπουδαία οικογενειακή ισορροπία και ευτυχία. Είναι όμως και ένας άνθρωπος χαρούμενος γιατί αγαπά το αντικείμενο της εργασίας του.

Ως τελευταία λέξη στο χαρτί με τις ιδιότητες του τιμωμένου έγραψα τη λέξη ευπατρίδης. Ο έπαινος που αποδίδει η λέξη ωστόσο με φόβισε και αναζητώντας το ακριβές νόημά της στο λεξικό του Μπαμπινιώτη διάβασα ότι ως ευπατρίδης ορίζεται ένα άτομο εγνωσμένης αξίας, κύρους και ευγενούς ήθους που έχει διακριθεί για την προσφορά του σε τομέα δράσης, για παράδειγμα στην πολιτική ή κοινωνική ζωή του τόπου. Ο Νέστορας Κουράκης προσέφερε πιστεύω τουλάχιστον δύο φορές ως νομικός επιστήμονας par excellence στην πατρίδα του. Διατέλεσε μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, το οποίο υπηρέτησε μετά το 2008 και από τη θέση του Αντιπροέδρου. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανεξάρτητη αυτή διοικητική αρχή είναι μία διοικητική αρχή ταγμένη στην υπηρεσία της διαφάνειας και της καταπολέμησης της διαπλοκής Μέσων Ενημέρωσης και λοιπών φορέων και θεσμών εξουσίας. Ανιδιοτελή κοινωνική προσφορά φανερώνουν όμως επίσης και οι προσπάθειές του από τη θέση του Προέδρου του Συμβουλευτικού Σώματος του Εθνικού Συντονιστή για την καταπολέμηση της διαφθοράς (2013 – 2015). Την αγωνία του για την πάταξη της διαφθοράς στην πολιτική και στη δημόσια διοίκηση την βίωσα προσωπικά έχοντας τη χαρά και την τιμή να συνυπηρετώ ως μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος.

Ολοκληρώνω την παρουσίαση του έργου και της προσωπικότητας του τιμωμένου εκτιμώντας ότι όλη η έως σήμερα πορεία του Νέστορα Κουράκη είναι μία προσπάθεια να αναδειχθούν αυτές οι σπουδαίες αρετές, τις οποίες βρίσκουμε στο έργο του για τα “Κλασικά ιδεώδη”. Ο Νέστορας Κουράκης προσπαθεί διαχρονικά με όρους αριστοτελικούς, αλλά και πλατωνικούς, κατά τους Νόμους, κατά τα Ηθικά Νικομάχεια, να υπηρετήσει με συνθήκες ηθικής και διανοητικής αρετής τους τέσσερις βασικούς πυλώνες του πολιτισμού, όπως τους αναδεικνύει σ’ αυτό το έργο του για τα “Κλασικά ιδεώδη”: τον πυλώνα της πολιτικής με την αγάπη του για τη δημοκρατία και την ευνομία, τον πυλώνα της ηθικής με την αρετή, τον πυλώνα της επιστήμης με την αναζήτηση της αλήθειας και τον εξίσου σημαντικό πυλώνα της τέχνης υπηρετώντας το κάλλος και φροντίζοντάς το.

Κλείνω με μία ευχή και με μία ευχαριστία.

Η ευχή μου προς τον Νέστορα Κουράκη είναι να του χαρίζει ο Θεός υγεία και δύναμη – δημιουργικότητα και έμπνευση δεν χρειάζεται γιατί πάντοτε του περισσεύουν.

Η ευχαριστία μου –κοινή πιστεύω για όλους τους φοιτητές, συνεργάτες, συναδέλφους και φίλους, όλους αυτούς που συμμετέχουν σ’ αυτό το τριήμερο συνέδριο– είναι μία ευχαριστία προς τον τιμώμενο Καθηγητή και δάσκαλό μου γι’ αυτό το σπουδαίο έργο ζωής που συνοδεύεται από την ελπίδα ότι θα συνεχίσει να μας δίνει τα φώτα του και να μας εμπνέει.

Παρουσίαση του έργου του Νέστορα Κουράκη

από τον Χρήστο Τσουραμανη, Εγκληματολόγο,

Καθηγητή Εγκληματολογίας στο Ανώτατο Τεχνολογικό Ιδρυμα

 Μεσολογγίου και Διευθυντή Εργαστηρίου Κοινωνικής Πληροφορικής στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί σύνεδροι,

Επιτρέψτε μου να είμαι συναισθηματικά φορτισμένος μιλώντας για τον Καθηγητή και φίλο Νέστορα Κουράκη, στο συνέδριό μας που γίνεται για να τον τιμήσουμε ως επιστήμονα, ακαδημαϊκό δάσκαλο, ερευνητή και κυρίως ως μια ξεχωριστή προσωπικότητα στο χώρο της εγκληματολογικής επιστήμης τόσο στην πατρίδα μας όσο και διεθνώς.

Κυρίες και κύριοι,

Το να μιλάς τελευταίος σε μια σειρά ομιλητών σου δίνει αφενός μεν το μειονέκτημα να έχεις καλυφθεί από τους προηγούμενους και αφετέρου δε το πλεονέκτημα να αναφερθείς σε κάποια πτυχή του συζητούμενου θέματος -εφόσον υπάρχει- που αυτοί δεν έχουν καλύψει. Στην προκειμένη περίπτωση ισχύει το πλεονέκτημα δεδομένου ότι η πολυμέρεια του έργου του Ν. Κουράκη σου δίνει την ευκαιρία να “ανακαλύψεις” κάτι που οι πριν από εσένα αθέλητα παρέλειψαν να αναφέρουν.

Φυσικά, συμφωνώ και επαυξάνω με τα ήδη λεχθέντα από τους προλαλήσαντες για τον τιμώμενο και ευτυχώς που το πολυσχιδές έργο του μου επιτρέπει να μην επαναλάβω τα ίδια. Έτσι θα πρέπει να πω πως εκτός από εμπνευσμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος ο Ν. Κουράκης έχει να παρουσιάσει στο χώρο της Εγκληματολογίας, της Ποινολογίας και της Σωφρονιστικής ένα ανεκτίμητο και πρωτοποριακό ερευνητικό έργο. Είχα την τύχη να είμαι ένας από τους βασικούς συνεργάτες του στο ερευνητικό πρόγραμμα με θέμα “Η βία στα ελληνικά γήπεδα” (1986-1988) της οποίας τα πορίσματα παρουσιάσθηκαν τόσο σε διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας όσο και ως έκθεση με τον τίτλο “Report on the incidence and violence at Greek sports stadiums” προς την 13η άτυπη διάσκεψη των Υπουργών Αθλητισμού των χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επακολούθησαν με την επιστημονική καθοδήγησή του, οι έρευνες για τις φυλακές ανηλίκων (1993-1994) – για την οποία έγινε και η πρώτη για τα ελληνικά εγκληματολογικά δεδομένα επαναληπτική έρευνα (1999 – 2002)-, για τις γυναικείες φυλακές (1994-1996), για τις συμμορίες ανηλίκων στην Ελλάδα (2002-2004) και η έρευνα για το πρόβλημα της ευθανασίας (2005-2007). Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω ερευνητικών προγραμμάτων είναι το ότι έθιξαν ζέοντα και επίκαιρα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας και πρότειναν ρεαλιστικούς τρόπους για την επίλυσή τους. Η συμβολή τους στην ελληνική εγκληματολογική σκέψη και πράξη πιστεύω πως είναι ανεκτίμητη και αποτελεί ένα φωτεινό φάρο που θα φωτίζει ανάλογες μελλοντικές προσπάθειες των νέων εγκληματολόγων – ερευνητών. Πράγμα στο οποίο συμβάλλει στο έπακρον και το “Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών” (ΕΠΕΕ) της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, του οποίου επί σειρά ετών είναι Διευθυντής ο Ν. Κουράκης. Η σειρά μάλιστα, των βιβλίων με εγκληματολογικά θέματα που έχουν εκδοθεί από αυτό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κρίκους στην αλυσίδα της σύγχρονης ελληνικής εγκληματολογικής βιβλιογραφίας.

  Η πραγματοποίηση αυτού του τιμητικού συνεδρίου για τον Καθηγητή Ν. Κουράκη μου δίνει την ευκαιρία να εκφράσω για άλλη μια φορά τη βαθιά εκτίμησή μου στο πρόσωπό του και τα αισθήματα ανιδιοτελούς και ειλικρινούς φιλίας που μας συνδέουν. Μιας φιλίας που χρονολογείται από το 1985 και η οποία σφυρηλατήθηκε μέσα από ποικίλες και δύσκολες περιστάσεις. Μιας φιλίας που μου έδωσε την ευκαιρία να προσεγγίσω από πολύ κοντά και τον ΑΝΘΡΩΠΟ Νέστορα. Το συμπέρασμά στο οποίο κατέληξα μετά από τη μακρόχρονη αυτή συνεργασία μας είναι πως ο μειλίχιος, ανοικτός προς όλους και προς όλα αποφασιστικός χαρακτήρας του τον βοηθάει να κερδίζει την συμπάθεια και την εκτίμηση του συνόλου των κατά καιρούς συνεργατών του. Με τον τρόπο αυτό νομίζω πως οι επιστημονικές του γνώσεις συνοδευόμενες από την ευγενική και ανθρωπιστική του διάθεση γίνονται περισσότερο εύληπτες από τον καθένα.

Η στάση του αυτή λοιπόν, οδήγησε και εμένα σε μια εις το έπακρον εποικοδομητική επιστημονική συνεργασία μαζί του. Αποτέλεσμα αυτής ήταν η πολύτιμη βοήθειά του στον τρόπο σκέψης μου για όλα σχεδόν τα εγκληματολογικά ζητήματα με τα οποία ασχολήθηκα.

  Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αυτή παρουσίασή μου θα πρέπει να πω στον τιμώμενο με αυτό το συνέδριο:

Αγαπητέ ΦΙΛΕ ΝΕΣΤΟΡΑ,

– Είθε να είσαι πάντα καλά, ευτυχισμένος με την οικογένειά σου, πρωτοπόρος σε ιδέες και πιστός στην επιστήμη της Εγκληματολογίας,

– Σε ευχαριστώ από βάθους καρδιάς για τη συνεργασία μας και τις πάντα πολύτιμες συμβουλές σου,

– Σου εύχομαι να συνεχίσεις ακάματος το δημιουργικό σου έργο και περιμένω την ημέρα που το έργο σου αυτό και ο αδαμάντινος χαρακτήρας σου θα σου επιτρέψουν να υπηρετήσεις τη χώρα μας και από μια ακόμη θέση που θεωρώ πως θα αποτελέσει το επιστέγασμα της ξεχωριστής επιστημονικής σου σταδιοδρομίας.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ

 

Χαιρετισμός από την Καλλιόπη Δ. Σπινελλη-Νομικου,

Ομότιμη Καθηγήτρια Εγκληματολογίας & Σωφρονιστικής

στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

Με πολλή χαρά, και πρέπει να ομολογήσω ,και με συγκίνηση, παρευρίσκομαι σήμερα στο τριήμερο Συνέδριο που οργάνωσαν για να τιμήσουν τον καθηγητή Νέστορα Κουράκη οι άλλοτε φοιτητές του και τώρα επιτυχημένοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι ή επιστήμονες υπηρετούντες κυρίως σε φορείς κοινωνικής προσφοράς. Γεγονότα μη τυχαία…

Θα μου επιτρέψετε να εκφέρω λίγα λόγια από καρδιάς και μέσα από προσωπικά βιώματα και να μην αναφερθώ στα πολύ σημαντικά βιογραφικά ή εργογραφικά στοιχεία του τιμωμένου. Άλλωστε σε αυτά θα αναφερθούν άλλοι.

Με το Νέστορα μας συνδέει μια σχεδόν σαραντάχρονη γνωριμία.

Ήταν, θυμάμαι, η δεκαετία του 1970΄, όταν με επισκέφτηκε σπίτι μας για να συζητήσουμε για δύο κυρίως θέματα, έκτοτε ιδιαίτερα προσφιλή στον τιμώμενο:

Το πρώτο: ο οικονομικός εγκληματίας. Τα πολλά εγκλήματα που σκεπάζει η ομπρέλα των οικονομικών εγκλημάτων, και η ενδεικνυόμενη αντεγκληματική πολιτική, αλλά και η αντεγκληματική πολιτική γενικά, ήταν το πρώτο θέμα που μας απασχόλησε.

Το δεύτερο θέμα αφορούσε τον εθνικό χαρακτήρα των Ελλήνων, τα κλασικά ιδεώδη στην παιδεία , τον Βυζαντινό πολιτισμό.

Με την πάροδο των χρόνων, η γνωριμία μας εξελίχθηκε σε πολύ αγαστή, και καρποφόρα συνεργασία. Με καρπούς ερευνητικούς και συγγραφικούς.

Η πολύχρονη, στενή συνεργασία μας, συνέτεινε στο να αποκαλυφθεί μια σειρά από χαρακτηριστικά που διακρίνουν την προσωπικότητά του.

Ο συνάδελφος Νέστωρ Κουράκης είναι οπαδός των συλλογικών προσπαθειών και επιτεύξεων. Είναι αποτελεσματικός, ίσως επειδή είναι πολύ εργατικός αλλά όχι εργασιομανής, γιατί έχει πλήθος ενδιαφερόντων.

Είναι εραστής της τελειότητας αλλά όχι τελειοθηρίας, αφού είναι οπαδός του αθηναϊκού χρυσού κανόνα του “ μέτρου”.

Ακολουθεί μια δίκαιη και ορθή κατανομή εργασίας με τους συνεργάτες του γι αυτό και είναι τόσο αγαπητός.

Είναι έμπειρος χειριστής όχι μόνο της ελληνικής γλώσσας και της βιβλιογραφίας, ελληνικής και ξένης, αλλά και των ανθρωπίνων σχέσεων. Συχνά σε δυσκολίες επικοινωνίας μεταξύ συναδέλφων γίνεται επίκληση στον Νέστορα Κουράκη να παρέμβει , γιατί είναι μειλίχιος και γνωρίζει τον κατάλληλο τρόπο και λόγο προσέγγισης των ανθρώπων.

Πολλοί από εμάς τον θαυμάζουμε για την ταχύτητα με την οποία συγγράφει αξιόλογα πονήματα, και την ορθή διαχείριση του χρόνου του,ώστε να είναι διαθέσιμος για επιστημονικές συνεργασίες αλλά και για ειδυλλιακές οικογενειακές στιγμές.

Μας λείπει τώρα που τον χαίρεται το νησί της Αφροδίτης. Χαιρόμαστε όμως που δημιουργεί νέους συνεργάτες και νέους φίλους και που προσφέρει ερεθίσματα αλλά και γνώσεις στους αδελφούς μας Κυπρίους.

Κλείνοντας το σύντομο αυτό χαιρετισμό προς τον Νέστορα Κουράκη:

– ευχαριστώ τον ΔΣΑ για την πρόθυμα προσφερόμενη φιλοξενία του Συνεδρίου,

– συγχαίρω την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου και εκφράζω στον καθένα και στην κάθε μια από καρδιάς ευχαριστίες,

– και διατυπώνω μια ευχή για τον τιμώμενο:

Να είσαι πάντα καλά Νέστορα και να διατηρείς αναλλοίωτες τις πολλές σου αρετές.

Χαιρετισμός από τον Χρίστο Μυλωνοπουλο,

Καθηγητή Ποινικού Δικαίου Νομικής Σχολής Αθηνών,

Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση απευθύνω στο Συνέδριό σας χαιρετισμό εκ μέρους του Τομέα Ποινικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Ποινικού Δικαίου. Η επίκαιρη θεματολογία του συνεδρίου καταδεικνύει την ευαισθησία των διοργανωτών στα σύγχρονα ζητήματα της Εγκληματολογίας και το υψηλό επίπεδο των εισηγητών και συμμετεχόντων εγγυάται την επιτυχία του. Η ικανοποίησή μου ωστόσο καθίσταται μεγαλύτερη εκ του γεγονότος ότι το σημαντικό αυτό συνέδριο είναι αφιερωμένο στον Καθηγητή Νέστορα Κουράκη. Δεν πρόκειται μόνον για οφειλόμενη τιμή από την επιστημονική κοινότητα αλλά και για εσωτερική ανάγκη να εκφρασθεί αυτή. Ο Καθηγητής Κουράκης αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση διανοούμενου διαπνεόμενου από το αναγεννησιακό πρότυπο του homo universalis. Τα επιστημονικά ενδιαφέροντά του δεν επικεντρώθηκαν μόνο στις ποινικές επιστήμες (και δεν περιορίζομαι στην Εγκληματολογία, αφού το έργο του την συνδέει αριστοτεχνικά με τον ποινικό προβληματισμό) αλλά και στο αστικό δίκαιο (υπενθυμίζω βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το νεανικό έργο «Κατάχρησις Δικαιώματος κατά το Ιδιωτικόν και Δημόσιον Δίκαιον»), στη φιλοσοφία και στην ιστορία. Όλα αυτά βεβαίως θα εστερούντο της σημασίας τους αν η όλη στάση ζωής του Καθηγητή Κουράκη δεν διαπνεόταν από ένα σπάνιο ακαδημαϊκό ήθος που προσδίδει και στο έργο του, εν είδει παλίνδρομης τροφοδότησης, φρονηματική αξία. Εύχομαι λοιπόν καλή επιτυχία, ώστε με την ανταλλαγή απόψεων να ενισχυθεί η κοινότητα συζήτησης και ο έλλογος διάλογος που τόσο έχουμε σήμερα ανάγκη.

Χαιρετισμός από τη Χριστίνα Ζαραφωνιτου,

Καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας

του Παντείου Πανεπιστημίου και Διευθύντρια Προγράμματος

Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εγκληματολογία»

 

Με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχω στο συνέδριο προς τιμήν του αγαπητού συναδέλφου κ. Νέστορα Κουράκη. Η συνεργασία μας ξεκίνησε σε ακαδημαϊκό επίπεδο πριν από αρκετά χρόνια και μόνο ως αγαστή και γόνιμη μπορεί να χαρακτηρισθεί. Στο πλαίσιο αυτό είχαμε την ευκαιρία κοινής επιστημονικής δράσης σε επίπεδο επιστημονικών διοργανώσεων, ερευνητικό και συγγραφικό και εφαρμόσαμε, θεωρώ επιτυχώς, στην πράξη την ακαδημαϊκή ενότητα συμβάλλοντας στην ενίσχυση του επιστημονικού χαρακτήρα της Εγκληματολογίας. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται μέσα και από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας.

Ο Ομότιμος Καθηγητής κ. Νέστωρ Κουράκης, είναι έγκριτο μέλος της ελληνικής πανεπιστημιακής κοινότητας και χαίρει διεθνούς αναγνώρισης. Κυρίως, όμως, χαίρει της αναγνώρισης των συναδέλφων του και των φοιτητών του. Το ενδιαφέρον του για τους νέους επιστήμονες είναι αδιαμφισβήτητο και εκδηλώνεται με την ευγένεια που τον χαρακτηρίζει. Το επιστημονικό και συγγραφικό του έργο αποτελεί σημαντική συμβολή για τη σύγχρονη εξέλιξη της Εγκληματολογίας στην Ελλάδα, ενώ από τη θέση του Διευθυντή του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνέβαλε ιδιαίτερα στη μελέτη ποικίλων όψεων του εγκληματικού φαινομένου. Οι μελέτες αυτές συνεχίζουν, άλλωστε, να εκδίδονται με την επιμέλειά του, ώστε να είναι αξιοποιήσιμες από τους θεωρητικούς και τους εφαρμοστές του ποινικού νόμου.

Σε προσωπικό επίπεδο, τα συναισθήματα είναι αντιφατικά. Η χαρά και η συγκίνηση της σημαντικής αυτής στιγμής στην ακαδημαϊκή πορεία ενός ιδιαίτερα αγαπητού συναδέλφου εναλλάσσεται με τη νοσταλγία που ήδη κάνει αισθητή την παρουσία της μέσα από την ανάμνηση σημαντικών στιγμών, όπως η ευγενική πρόσκληση του τιμώμενου προς το πρόσωπό μου για παρουσίαση διάλεξης στο μάθημά του στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας μου αλλά και η ένθερμη υποστήριξή του στα διάφορα στάδια της ακαδημαϊκής μου εξέλιξης ως μέλους των εκλεκτορικών μου επιτροπών. Η εκτίμηση που έγινε φιλία, εξελίχθηκε σε μια ισότιμη και δημιουργική ακαδημαϊκή σχέση συνεργασίας που κρατά έως σήμερα και έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της σε κοινά επιστημονικά έργα.

Είναι ευχής έργον ότι ο τιμώμενος συνεχίζει το ακαδημαϊκό του έργο με την ίδια διάθεση και ζωντάνια και μετά τη συνταξιοδότησή του και του εύχομαι να συνεχίσει για πολλά ακόμα χρόνια να συμμετέχει ενεργά στα εγκληματολογικά δρώμενα και να έχουμε την ευκαιρία πολλών ακόμα συνεργασιών.

Χαιρετισμός από τη Σοφία Βιδαλη,

Καθηγήτρια Εγκληματολογίας

και Αντιεγκληματικής Πολιτικής, Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και

Πολιτικής Επιστήμης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή ενός ανθρώπου που οι άλλοι αποκτούν μια ιδιαίτερη βαρύτητα, ιδίως όταν πρόκειται να τους αποχαιρετήσεις, έστω και αναμενόμενα, έστω και ως κατάληξη μιας λαμπρής πορείας, που σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας.

Τότε απολογιστικά συνήθως κάνουμε αναδρομές στις καλύτερες στιγμές του άλλου. Στο Πανεπιστήμιο αυτοί οι «αποχαιρετισμοί», έχουν έναν τιμητικό αλλά και γιορταστικό χαρακτήρα συνήθως. Δεν παύουν, όμως, να προκαλούν πάντα συγκίνηση και αναστοχασμό. Η αφυπηρέτηση ενός δασκάλου και συναδέλφου, όπως ο Νέστωρ Κουράκης, είναι μια τέτοια περίπτωση. Είχα την τιμή να τον γνωρίσω αρχικά ως ήδη φτασμένο επιστήμονα και πανεπιστημιακό και αυτό τον ταύτιζε με την Εγκληματολογία στην Ελλάδα, ανάμεσα στους «απαραίτητους» συγγραφείς, που κάποιος έπρεπε να διαβάσει εάν ήθελε να μάθει για τα εγκληματολογικά πράγματα. Πολυγραφότατος, επίκαιρος, δραστήριος, ανοικτός σε συνεργασίες, ευγενικός και ήρεμος, ο δάσκαλος και συνάδελφος Νέστωρ Κουράκης, θα λείψει από τα ακαδημαϊκά έδρανα στην Ελλάδα, θα λείψει από το Εργαστήριο, που με τόσο μεράκι συνέχισε και ανέπτυξε τη δράση του.

Η συνεργασία μαζί του ήταν πάντα ένα πολύπλευρο μάθημα που τιμούσε αυτόν που συνεργαζόταν.

Η ίδια του η σημερινή πορεία είναι ένα «υπόδειγμα» αγάπης για το πανεπιστήμιο και τη ζωή. Είναι πραγματικά μια παρακαταθήκη για μας που ερχόμαστε μετά από το Νέστορα Κουράκη, να μη σταματήσουμε να εργαζόμαστε για την Εγκληματολογία.

Αγαπητέ μου Κύριε Κουράκη, όπως συνηθίζω να σας αποκαλώ

Εύχομαι να συνεχίσετε το έργο σας, να συνεχίσετε να γράφετε όπως πάντα και κυρίως, να είστε ευτυχισμένος όπου και εάν βρεθείτε. Η συνεργασία μαζί σας που είναι πραγματικά από αυτές που αξίζει κάποιος να έχει, θα συνεχίσει και η παρουσία σας θα μας τιμά πάντα

Χαιρετισμός από την Όλγα Θεμελη,

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας,

Τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

Με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση χαιρετίζω εκ μέρους του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης τη διοργάνωση του συνεδρίου «Κρίση, Έγκλημα και Σύστημα Ποινικής Καταστολής» προς τιμή του ομότιμου Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη. Δεν πρόκειται μόνο για έναν αφοσιωμένο σκαπανέα της επιστήμης της Εγκληματολογίας την οποία υπηρέτησε αδιάλειπτα, με συνέπεια και ήθος για πολλές δεκαετίες αλλά και για έναν εξαιρετικό δάσκαλο με σπάνιο χάρισμα και δοτικότητα. Σε αυτό θα σταθώ υπογραμμίζοντας πώς δεν είναι τόσο το εύρος ενός μοναδικά πλούσιου, πολυσχιδούς και σπάνιου επιστημονικού έργο το οποίο εμπλουτίζει όχι μόνο την εγκληματολογία, αλλά και τη σωφρονιστική, την ιστορία του Δικαίου, το ουσιαστικό ποινικό Δίκαιο, το Δίκαιο των ανηλίκων, τη φιλοσοφία του Δικαίου ακόμα και την Ψυχολογία. Η μεγάλη του παρακαταθήκη είναι η ικανότητά του να δημιουργεί μαθητές. Από τη συστηματική καλλιέργεια και φροντίδα ενός φυτώριου νεαρών φοιτητών στους οποίους εμφύσησε την αγάπη για την εγκληματολογία, στη δημιουργία μιας γενιάς εγκληματολόγων τους οποίους με γενναιοδωρία στήριξε και στα μετέπειτα βήματά τους. Από τη συγγραφή του έργου «Εγκληματολογικοί Ορίζοντες» (1991) στο άνοιγμα πραγματικών οριζόντων για πολλούς εκκολαπτόμενους νέους επιστήμονες. Το δάσκαλο Κουράκη αγαπούν οι μαθητές του περισσότερο κι από την επιστημονική του πολυμέρεια, περισσότερο και από το ίδιο του το έργο πάνω στο οποίο οικοδόμησαν στη συνέχεια τη δική τους επιστημονική ταυτότητα. Μέσα στο ερμάρι των σημαντικών εμπειριών τους ξεχωρίζουν τη συμμετοχή τους στις έρευνες που διεξήγαγαν μαζί του στα τότε ονομαζόμενα Σωφρονιστικά Καταστήματα Ανηλίκων καθώς και στις Γυναικείες φυλακές του Κορυδαλλού. Μάλλον θα ήταν ανυποψίαστος για το τι θα σήμαινε στη συνέχεια, για πολλούς από τους νεαρούς τότε φοιτητές του, η πρώτη τους αυτή επαφή με το χώρο του εγκλεισμού, της παραβίασης των Δικαιωμάτων και της αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας. Και μόνο αυτό θα αρκούσε για τα πολλά τους ευχαριστώ από καρδιάς.

Χαιρετισμός από τη Δήμητρα Σορβατζιωτη,

Επίκουρη Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου και Εγκληματολογίας και Αναπληρωτή Πρόεδρο στο Τμήμα Νομικής

Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Κύπρος

Είναι με ιδιαίτερη χαρά, που το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και δη το Τμήμα Νομικής και το Ινστιτούτο Ποινικών Σπουδών και Εγκληματολογίας, ανέλαβαν την συνδιοργάνωση του παρόντος συνεδρίου προς τιμή του Καθηγητή Νέστορα Κουράκη. Και είναι τιμή μου, που προσφωνώ αυτό το συνέδριο όχι τόσο ως αντιπρόεδρος της Νομικής αλλά κυρίως για το γεγονός ότι τώρα πια και αφότου ο Καθηγητής Κουράκης, ανήκει πλέον στο ακαδημαϊκό προσωπικό της Νομικής μας, είμαι σε πραγματική θέση να μιλήσω για αυτόν και να τον τιμήσω με τον δέοντα τρόπο.

Όλοι οι νεότεροι σε αυτή την αίθουσα είχαμε την γνώση του, ως αντικείμενο μελέτης μας και άλλοι είχαμε ευτυχήσει να τον έχουμε καθηγητή ενώ άλλοι όχι. Δεν υπήρξε όμως ούτε ένας εμας, που να μην έχει μελετήσει τα βιβλία του και να μην έχει προβληματιστεί θετικά για το μέλλον της ποινικής επιστήμης, της σωφρονιστικής και της εγκληματολογίας.

Ο καθηγητής Κουράκης είναι εκείνος ο δάσκαλος, ο οποίος με μειλίχιο τρόπο στοχεύει στο νοηματικό και πραγματικό αποτέλεσμα, χωρίς αστοχία. Μπορεί να μελετά και διαισθάνεται με εξαιρετική ικανότητα, που πηγάζει από την παιδεία, την ειδική γνώση και την πείρα του, το σημείο που πρέπει να φτάσει ο επιστήμονας και η επιστήμη αυτή καθαυτή.

Είναι ο δάσκαλος, ο οποίος επιμένει στην πνευματική πρόοδο και δεν σταματά την αναζήτηση, ακόμη και όταν τώρα πια, είναι σε θέση απλά να θαυμάσει τους μαθητές του, που είναι πλέον καταξιωμένοι επιστήμονες. Έχει πάντα νέους στόχους, με σκοπό την διάνοιξη οριζόντων στις ποινικές επιστήμες. Δεν σταματάει να μαθαίνει τους νέους φοιτητές και επιστήμονες, πώς να σκέφτονται και πώς να υλοποιούν μια έρευνα, με πόση προσοχή πρέπει να μελετούν και πόση αφοσίωση πρέπει να δείχνουν. Παράλληλα δεν λησμονά την γεύση της ζωής, δεν απομονώνεται ερμητικά στα οικεία του, αλλά με θαυμάσια ζέση για την επιστήμη και τη ζωή υπενθυμίζει σε όλους μας ότι είμαστε εδώ στην υπηρεσία της επιστήμης άλλα και στο χρέος της ζωής.

Είναι σπουδαίος δάσκαλος και είμαστε τυχεροί που τώρα πια διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και είμαστε πιότερο ευτυχείς, που έχουμε την δυνατότητα να περνούμε ώρες συνομιλώντας μαζί του και να τον αφήνουμε να μας οδηγεί στα βυζαντινά μονοπάτια της γνώσης του γιατί μαζί του ταξιδεύουμε χωρίς να ονειροπολούμε ασκόπως.

Το συνέδριο αυτό, το οποίο ακολουθεί το μεγάλο Παγκύπριο συνέδριο που έλαβε χώρα στις 6-7 Μαρτίου, έχει ως μια θεματική του, μια κυρίαρχη κατάσταση , την φτώχεια. Σήμερα είμαστε σε μια περίοδο που η φτώχεια δεν είναι μακρινή εικόνα. Είναι δίπλα μας και θα την δούμε μόλις βγούμε έξω από αυτή την αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Είναι δίπλα στα σκαλοπάτια του κτιρίου. Είναι εδώ και ως επιστήμονες έχουμε χρέος να μην την αγνοούμε. Είναι συνεπώς σπουδαίο, που ένα συνέδριο προς τιμήν καθηγητή γίνεται με θεματική, η οποία αντανακλά στην πραγματικότητα αυτής της χρονικής στιγμής. Αυτό δείχνει για άλλη μια φορά το «σύγχρονον» του καθηγητή Κουράκη.

Είναι γεγονός πως ένας δάσκαλος εάν έχει γεννηθεί τέτοιος, δεν παύει ποτέ να είναι δάσκαλος και ο Καθηγητής Κουράκης είναι δάσκαλός μας σε όλα τα επίπεδα της επιστήμης του , των εμπειριών του και των προβληματισμών του.

Με τούτα τα λόγια, εύχομαι αυτό το Συνέδριο να φωτίσει την σκέψη μας, να αυξήσει τον προβληματισμό μας και να επιφέρει τον εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ μας και πέρα στην κοινότητα για τα σύγχρονα ζητήματα που μας απασχολούν, τα οποία, όπως ο καθηγητής Νέστορας Κουράκης θα έλεγε, κάπου στο παρελθόν και στην ιστορία, έχουν μια άκρη της λύσης τους.

 

Χαιρετισμός από τον Γιώργο Νικολοπουλο,

Καθηγητή Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και

Πρόεδρο Δ.Σ. του ν.π.ι.δ. «Επάνοδος»

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ν.Π.Ι.Δ. «Επάνοδος» αποδέχτηκε ομόφωνα και με χαρά την τιμητική πρόταση να συμμετάσχει στην οργάνωση αυτού του συνεδρίου προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή Νέστορα Κουράκη· και τούτο για δύο λόγους:

• Κατ’ αρχάς, γιατί ο Νέστορας Κουράκης διατέλεσε Πρόεδρος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου της «Επανόδου» και υπήρξε ουσιαστικά εκείνος που έστησε εξαρχής – με γνώση και επιμονή – τον πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα δημόσιο φορέα της χώρας μας με κύρια αποστολή του την κοινωνική επανένταξη των αποφυλακιζομένων και των πρώην κρατουμένων. Γι’ αυτό το λόγο η παρουσία μου εδώ δεν αποτελεί απλώς απόδοση τιμής στο πρόσωπο του Νέστορα Κουράκη αλλά, πολύ περισσότερο, έκφραση μιας βαθειάς ευχαριστίας για το διαρκές ενδιαφέρον και την ενεργό συμπαράστασή του στο έργο μας.
• Ο δεύτερος λόγος που οδήγησε την «Επάνοδο» στην απόφασή της να βρίσκεται ανάμεσα στους συνδιοργανωτές αυτού του συνεδρίου, έχει να κάνει με το κεντρικό του θέμα: «Κρίση, έγκλημα και σύστημα ποινικής καταστολής»· ένα θέμα, όμως, που κάθε λέξη του φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, ν’ αντιστρατεύεται το πρόταγμα της κοινωνικής επανένταξης που υπηρετούμε στην «Επάνοδο». Πράγματι:
• Πόση προτεραιότητα μπορεί να δοθεί στην επανένταξη των κρατουμένων σε καιρούς κρίσης;
• Πώς η ρήξη με τους κανόνες, που σηματοδοτεί το έγκλημα, μπορεί ν’ συνοδεύεται από διαδικασίες επανένταξης μέσα σ’ ένα διαρρηγμένο κοινωνικό ιστό;
• Και τέλος: Πώς μπορεί το ποινικό σύστημα – που εξ ορισμού αποκλείει και καταστέλλει – να συμπεριλάβει στη λογική και τη λειτουργία του την ιδέα της κοινωνικής επανένταξης της «πελατείας» του;

Όλα αυτά τα ερωτήματα φαίνεται να επιδέχονται μια κατ’ αρχήν αρνητική απάντηση, η οποία θα έπρεπε να αποτρέψει έναν φορέα, όπως η «Επάνοδος», που υπηρετεί την ιδέα της επανένταξης, να συμμετάσχει στη συνδιοργάνωση αυτού του συνεδρίου. Εντούτοις, ο λόγος που έφερε εδώ την «Επάνοδο» είναι γιατί οι απαντήσεις που προσπαθεί, με την πράξη της, να δώσει στα προηγούμενα ερωτήματα, συγκλίνουν σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που φαίνεται να προκρίνει σήμερα η κυρίαρχη αντίληψη για το έγκλημα, την κρίση και το σύστημα ποινικής καταστολής:

• Σε καιρούς κρίσης, που δοκιμάζονται η κοινωνική συνοχή και η κοινωνική αλληλεγγύη, το αίτημα της κοινωνικής ένταξης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα στην προσέγγιση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως οι αποφυλακιζόμενοι και οι πρώην κρατούμενοι.
• Η ρήξη με τους κανόνες δεν πρέπει να οδηγεί αναπόδραστα στον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση αλλά σε μια επαναδιαπραγμάτευση της κοινωνικής θέσης των πρώην κρατουμένων μέσα σε μια εντάσσουσα κοινωνία.
• Τέλος, γιατί στο πλαίσιο ενός ποινικού συστήματος, όπως το δικό μας, που έχει απαλείψει –και ορθά- από το οπλοστάσιό του τη θανατική ποινή, απώτερος στόχος κάθε μορφής ποινικής μεταχείρισης δεν μπορεί να είναι άλλος από την κοινωνική επανένταξη των παραβατών του νόμου. Άλλωστε, όπως παρατηρεί χαρακτηριστικά ο τιμώμενος, «η μέριμνα για τους αποφυλακιζομένους αποτελεί τη σημαντικότερη προϋπόθεση για τη μείωση της υποτροπής αλλά και για μια αντεγκληματική πολιτική με ανθρώπινο πρόσωπο»[1].

Μ’ αυτές τις σκέψεις χαιρετίζω εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της «Επανόδου» το συνέδριό μας και εύχομαι σε όλες και όλους καλή επιτυχία στις εργασίες μας!

 

ΟΙ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ

ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΚΟΥΡΑΚΗ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΝ

ΤΟΥ ΤΙΜΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΥ (21^η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2015)

 

Σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την 21^η Δεκεμβρίου 2015 επιδόθηκε από τον Πρύτανη ο παρών Τιμητικός Τόμος σε έντυπη μορφή προς τον Νέστορα Κουράκη. Κατά τη διάρκεια αυτής της εκδήλωσης έγιναν οι ακόλουθες αναφορές στο έργο και την προσωπικότητα του Νέστορα Κουράκη:

 

Προσφώνηση από τον Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστμίου Αθηνών Καθηγητή κ. Μελέτιο-Αθανάσιο Δημοπουλο

 

Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά που θα επιδώσω σήμερα Τιμητικό Τόμο σε ένα από τα πλέον καταξιωμένα μέλη της πανεπιστημιακής μας κοινότητας και έναν κορυφαίο Εγκληματολόγο, τον Ομότιμο Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη. Ήδη το γεγονός ότι στον Τόμο αυτόν συγκεντρώθηκαν πάνω από 120 μελέτες εκπονηθείσες από διακεκριμένους επιστήμονες εξ όλων των Πανεπιστημίων της Χώρας δείχνει, πιστεύω, με ανάγλυφο τρόπο όχι μόνο την εκτίμηση και αναγνώριση που απολαμβάνει ο τιμώμενος στον επιστημονικό του χώρο, αλλά και τα αισθήματα αγάπης που τρέφουν για το πρόσωπό του οι συνάδελφοι, συνεργάτες και μαθητές του. Άλλωστε ο τιμώμενος φαίνεται να διαθέτει όντως το χάρισμα να εμφυσά στους μαθητές του την αγάπη για την επιστήμη και να τους στηρίζει γενναιόδωρα στη μετέπειτα πορεία τους, έχοντας δημιουργήσει έτσι μιαν εξαίρετη νέα γενιά εγκληματολόγων και ποινικολόγων, αλλά και προωθώντας γενικότερα τις συλλογικές επιστημονικές προσπάθειες. Καρπός αυτών των προσπαθειών, σε συνεργασία με μαθητές του, υπήρξε π.χ. η επιμέλεια από τον τιμώμενο του τετράτομου έργου με κείμενα συναδέλφων του για την Αντεγκληματική Πολιτική, καθώς και η έκδοση τόμων με μελέτες εμπειρογνωμόνων για τα επιμέρους Οικονομικά Εγκλήματα στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

Κυρίως όμως η αξία τέτοιων συλλογικών προσπαθειών φαίνεται στο έργο που επιτελέσθηκε από το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών, του οποίου ο τιμώμενος διετέλεσε Διευθυντής κατά τα τελευταία 14 χρόνια. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι το εν λόγω Εργαστήριο, που είναι ενταγμένο στα ερευνητικά κέντρα του Πανεπιστημίου μας, έχει να επιδείξει σπουδαιότατο έργο, για το οποίο μπορούμε να νιώθουμε υπερήφανοι: Πρόκειται για τριανταένα τόμους εκδόσεων ως προς όλο το φάσμα της εγκληματολογικής επιστήμης, είκοσι οκτώ ελληνόφωνα και επτά αγγλόφωνα τεύχη του μοναδικού στην Ελλάδα δωρεάν προσβάσιμου ηλεκτρονικού εγκληματολογικού περιοδικού «The Art of Crime», σεμινάρια κλινικής ψυχολογίας και δικαστικής γραφολογίας σε κάθε εξάμηνο, τακτική συνεργασία με πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα και κοινωνικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού, και, τέλος, πάνω από δεκαπέντε έρευνες με επιστημονική ευθύνη του τιμωμένου σε κρίσιμα εγκληματολογικά θέματα, όπως η κατάσταση στις φυλακές ανηλίκων και στις γυναικείες φυλακές, η ευθανασία και η διαφθορά/δωροδοκία. Σημειώνεται μάλιστα ότι οι δραστηριότητες αυτές πραγματώθηκαν όλα αυτά τα χρόνια πρωτίστως με την εθελοντική εργασία φοιτητών και συνεργατών του τιμωμένου. Μέσα από τις πολυσχιδείς αυτές δράσεις του Εργαστηρίου, δεκάδες φοιτητών και νέων επιστημόνων έμαθαν να εργάζονται μεθοδικά στον χώρο των Ποινικών Επιστημών και να ανοίγουν έτσι νέους ορίζοντες στην έρευνα. Το πλήθος αυτών των μαθητών που παρευρίσκονται απόψε εδώ και τιμούν τον καθηγητή τους αποτελεί άλλωστε, όπως εκτιμώ, την καλύτερη δικαίωση ενός Πανεπιστημιακού Δασκάλου.

Πέρα όμως από το χάρισμα αυτό της ενθάρρυνσης των νέων επιστημόνων προς την έρευνα και της παρότρυνσης για συλλογικές προσπάθειες, ο τιμώμενος διαθέτει, πιστεύω, και ορισμένες άλλες σημαντικές αρετές, που καταξιώνουν το έργο του και το αναδεικνύουν σε θέση περιωπής.

Ειδικότερα, ο τιμώμενος εντυπωσιάζει με το πλήθος και την ποιότητα του επιστημονικού του έργου: Έχει συγγράψει ή επιμεληθεί πάνω από 35 βιβλία και σχεδόν 200 μελέτες, δημοσιευμένες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων και τιμητικούς τόμους της Ελλάδας και του εξωτερικού. Συνδυάζει, δε, κατά κανόνα στο έργο του την Εγκληματολογία με το Ποινικό Δίκαιο και την Αντεγκληματική Πολιτική, ενώ έχει συντελέσει στην ανάδειξη και παραμελημένων παλαιότερα κλάδων των Ποινικών Επιστημών, όπως το Δίκαιο της Οικονομικής Εγκληματικότητας, η Αντεγκληματική Πολιτική και η Έμφυλη Εγκληματικότητα. Ακόμη, διατύπωσε σημαντικές θεωρίες για την ερμηνεία και αντιμετώπιση του εγκληματικού φαινομένου, όπως ιδίως τη θεωρία της θεσμικής δυσλειτουργίας σε σχέση με τους λεγόμενους κοινωνικοποιητικούς θεσμούς (οικογένεια, παιδεία, εργασία) και την επίδραση της δυσλειτουργίας τους στη νεανική παραβατικότητα.

Όμως, τα ενδιαφέροντα του τιμωμένου δεν περιορίσθηκαν μόνο στον χώρο των Ποινικών Επιστημών. Ως ένας γνήσιος homo universalis της εποχής μας, καλλιέργησε συνολικότερα την Επιστήμη του Δικαίου, βραβευόμενος ήδη σε νεαρή ηλικία από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του Περί Καταχρήσεως Δικαιώματος κατά το Ιδιωτικό και Δημόσιο Δίκαιο. Επιπλέον, εξέδωσε εμπεριστατωμένα έργα για τα αρχαιοελληνικά ιδεώδη και τη βυζαντινή στρατηγική.

Το λαμπρό αυτό επιστημονικό έργο (με 31 ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις), η γλωσσομάθεια του τιμωμένου, καθώς και οι εξαιρετικές σπουδές του στη Γερμανία και τη Γαλλία, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη διεθνή αναγνώρισή του, αρχικά με την πρόσκληση να διδάξει ως Επισκέπτης Καθηγητής σε Πανεπιστήμια της Αγγλίας (Οξφόρδη), της Ιταλίας και της Κύπρου, και πιο πρόσφατα με την εκλογή του στην Ευρωπαϊκή Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών.

Επίσης και στην Ελλάδα ο τιμώμενος δέχθηκε κατά καιρούς να συνδράμει με τις επιστημονικές του γνώσεις στα δημόσια πράγματα της Χώρας, ως Μέλος και εν συνεχεία Αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ως Πρόεδρος του Συμβουλευτικού Σώματος κατά της Διαφθοράς, ως ιδρυτικός Πρόεδρος του Κέντρου Επανένταξης Αποφυλακισμένων «Επάνοδος», ως Πρόεδρος ή Μέλος Νομοπαρασκευαστικών Επιτροπών για θέματα Αθλητικού Δικαίου, Δικαίου Ανηλίκων, Νόμου περί Ναρκωτικών, κ.λπ., καθώς και ως εκπρόσωπος της Ελλάδος σε Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Συνδιασκέψεις.

Όμως, και σε επίπεδο ανθρώπινης προσωπικότητας, ο τιμώμενος αφήνει, κατά τη γνώμη μου, σε όλους τις καλύτερες εντυπώσεις. Πάντοτε συνεργάσιμος, δοτικός, με ενσυναίσθηση και πηγαίο ενδιαφέρον για τους άλλους, με ευαισθησίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις κοινωνικές ανισότητες, με ήπιους τόνους αλλά και αυστηρότητα προς τον εαυτό του, υπήρξε πάντοτε η ενσάρκωση του ήρεμου και ταυτόχρονα αποφασιστικού ανθρώπου, ο οποίος με ακέραιο ήθος, ευσυνειδησία και επιμονή επιδιώκει την πραγμάτωση των ευγενών ιδανικών του.

Σας εύχομαι, αγαπητέ κ. Κουράκη, να έχετε υγεία και να συνεχίσετε προς την ίδια κατεύθυνση πραγμάτωσης των ιδανικών σας και στα επόμενα χρόνια, υπηρετώντας τη Δικαιοσύνη, την Επιστήμη και την Αλήθεια, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Κύπρο μας, όπου βρίσκεσθε τώρα.

 

Χαιρετισμός από την Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής

του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Καθηγήτρια κ. Διονυσία Καλλινικου

Η Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με ιδιαίτερη χαρά χαιρετίζει την τελετή επίδοσης τιμητικού τόμου στον Ομότιμο Καθηγητή Κύριο Νέστορα Κουράκη.

Ο τιμητικός αυτός τόμος αποτελεί ελάχιστή τιμή για τη σημαντική συμβολή σας στη νομική επιστήμη και τη διαμόρφωση των πανεπιστημιακών σπουδών στη χώρα μας, ιδίως στην Εγκληματολογία και το Ποινικό Δίκαιο, γνωστικά αντικείμενα τα οποία διδάξατε με αφοσίωση και εξαιρετική επιτυχία τριάντα πέντε χρόνια στη Σχολή μας σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.

Πέρα από την υψηλή ποιότητα συγγραφής και διδασκαλίας, αναλάβατε πολλά δημόσια αξιώματα, καθώς και τη διεύθυνση του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών που ανήκει στη Σχολή μας αφήνοντας μεγάλη παρακαταθήκη στην έρευνα της εγκληματολογίας και σωφρονιστικής στην Ελλάδα.

Το έγκριτο έργο σας αναγνωρίσθηκε από τους συναδέλφους και φοιτητές σας, παράλληλα με το ακαδημαϊκό ήθος και την ευγένεια που σας διακρίνει.

Η απονομή σε σας του Βραβείου της Ακαδημίας Αθηνών και η εκλογή σας ως επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης είναι μεγάλη τιμή προς το πρόσωπό σας για το σπουδαίο πνευματικό και ακαδημαϊκό έργο σας που έχει διεθνή ακτινοβολία.

Ανήκετε στους πρωτοπόρους νομικούς που με καινοτόμο πνεύμα προσεγγίσατε και προτείνατε λύσεις για επίκαιρα νομικά προβλήματα, όπως το οικονομικό και οργανωμένο έγκλημα, η διαφθορά, η ευθανασία, τα ναρκωτικά, το δίκαιο των ανηλίκων, η κατάσταση στις φυλακές και ο εθισμός στο διαδίκτυο.

Εκτός από το ακαδημαϊκό και επιστημονικό σας έργο, μεγάλη σημασία έχει η ευγένειά σας, το δημοκρατικό σας ήθος, ο συναινετικός και φιλικός χαρακτήρας σας, καθώς και η αγάπη σας στον ελληνικό πολιτισμό.

Δεχθείτε τα θερμά μας συγχαρητήρια για την έκδοση του Τιμητικού Τόμου και τις ευχές μας να συνεχίσετε τη μεγάλη ακαδημαϊκή διαδρομή σας και να αναδείξετε νέες δράσεις και νέα ερευνητικά πεδία μέσα από την επιστημονική κοινότητα για την οποία ακατάπαυστα εργάζεσθε.

Δεχθείτε επίσης τις εγκάρδιες ευχές μας για κάθε καλό σε σας και την οικογένειά σας.

 

Χαιρετισμός από τον Πρόεδρο του Τμήματος Νομικής

του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Καθηγητή κ. Αχιλλέα Κ. Αιμιλιανιδη

 

Είναι με ιδιαίτερη ικανοποίηση που απευθύνω τον χαιρετισμό αυτό στην τελετή επιδόσεως του τιμητικού τόμου στον Ομότιμο Καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών και Καθηγητή Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Νέστορα Κουράκη.

Η επίδοση του τιμητικού τόμου προς τον Καθηγητή Νέστορα Κουράκη συνιστά μια αναγνώριση προς ένα διακεκριμένο διανοούμενο, ο οποίος πρωταγωνιστεί στο ακαδημαϊκό γίγνεσθαι εδώ και αρκετές δεκαετίες και με τον οποίο είχα την τιμή να συνεργαστώ μετά την έλευση του στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας τον Σεπτέμβριο του 2014.

Η συνύπαρξη στο ίδιο ακαδημαϊκό περιβάλλον με τον Νέστορα Κουράκη είναι μια εμπειρία ιδιαίτερα ωφέλιμη για όποιον είχε τη χαρά να την βιώσει, όπως είχαμε στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το τελευταίο ενάμιση έτος. Δεν είναι μόνο οι γνώσεις και το βάθος του ακαδημαϊκού του λόγου που τον κάνουν να ξεχωρίζει, αλλά το αδιαμφισβήτητο ακαδημαϊκό και προσωπικό ήθος. Πάντοτε πρόθυμος να στηρίξει και να καθοδηγήσει όλους τους νεώτερους του συναδέλφους και φοιτητές, να συμμετάσχει στα ακαδημαϊκά δρώμενα και να συνδράμει στην συζήτηση των δύσκολων ζητημάτων, είτε αυτά είναι διοικητικής, είτε ακαδημαϊκής φύσης. Η μέθοδος διδασκαλίας του, την οποία είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω, ζωντανή και δημιουργική, μέσω διαλόγου με τους φοιτητές και προσπάθειας να ενεργοποιηθούν οι αισθήσεις τους μέσα από τη σύνδεση φιλοσοφικών προβληματισμών και νομικής πρακτικής.

Ο Νέστορας Κουράκης συνδυάζει χαρακτηριστικά που δύσκολα συναντώνται σε ακαδημαϊκό δάσκαλο: τη βαθύτατη γνώση του γνωστικού του αντικειμένου σε συνδυασμό με την πολυμέρεια και βαθιά γνώση άλλων, συναφών και μη επιστημονικών τομέων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επεκτείνονται όχι μόνο στις ποινικές επιστήμες, αλλά και σε άλλους κλάδους του δικαίου, τη φιλοσοφία, την ιστορία και την κοινωνιολογία. Σε μια εποχή κατά την οποία η υπέρμετρη εξειδίκευση περιορίζει τη δυνατότητα πολύ-επιστημονικών προσεγγίσεων και ολοκληρωμένης μελέτης του ερευνητικού αντικειμένου κατά τρόπο που να οδηγεί σε διαφορετικές και πληρέστερες αναγνώσεις, ο Νέστορας Κουράκης μας υπενθυμίζει την υπεροχή του προτύπου του homo universalis μέσα από την αρτιότητα του επιστημονικού και διδακτικού του έργου.

Το δημοσιευμένο έργο του με πέραν των 200 ποιοτικών δημοσιεύσεων, η υπηρεσία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και σε πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Κύπρου, η συμμετοχή του ως επιστημονικού συνεργάτη και ως μέλους ελληνικών και ξένων επιστημονικών συλλόγων και εταιρειών, η εκλογή του ως τακτικού μέλους της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, η βράβευση του από την Ακαδημία Αθηνών, όλη του η σταδιοδρομία εμφανίζει ένα ακούραστο εργάτη του λόγου και των επιστημών και κυρίως ένα ενεργό πολίτη που μέσα από την ακαδημαϊκή ιδιότητα δεν περιορίζεται στην από καθέδρας κρίση, αλλά διεκδικεί την εφαρμογή των επιστημονικών του θέσεων και τη βελτίωση του κοινωνικού συνόλου.

Με δυο λόγια ο Νέστορας Κουράκης είναι ένα είδος ακαδημαϊκού που σταδιακά εκλείπει, του δημόσιου διανοούμενου. Στο πρόσφατο έργο του Ράσελ Τζάκομπυ (Οι Τελευταίοι Διανοούμενοι. Η Αμερικανική Πνευματική Ζωή σε μια Εποχή Ακαδημαϊκότητας, Νησίδες, 2008) εκφράζεται η άποψη ότι η ανία στοιχειώνει πλέον το διδακτικό προσωπικό των πανεπιστημίων και ότι οι διανοούμενοι που γράφουν σήμερα με ζωντάνια και σαφήνεια, απευθυνόμενοι στο μορφωμένο αναγνώστη, είναι τόσο λιγοστοί όσο τα σπίτια με χαμηλό νοίκι στη Νέα Υόρκη. Ο τιμητικός τόμος προς τον Νέστορα Κουράκη λειτουργεί και ως μια υπενθύμιση της σημασίας των δημόσιων διανοουμένων σε εποχές πνευματικής και κοινωνικής κρίσης, μιας σημασίας στην οποία κεντρικό ρόλο έχουν να διαδραματίσουν πανεπιστημιακοί όπως αυτός.

Παρουσίαση του έργου του τιμωμένου από τον

κ. Χρίστο Μυλωνοπουλο, Καθηγητή Νομικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και

Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνων

 

Η παρουσίαση του έργου του αγαπητού συναδέλφου και φίλου Καθηγητή Νέστορα Κουράκη μου περιποιεί ιδιαίτερη χαρά, μολονότι τα βιβλία του και οι δημοσιεύσεις του είναι τόσο γνωστά και έχουν αγαπηθεί τόσο πολύ από τους πολυπληθείς μαθητές του ώστε δεν χρειάζεται κάποια υπενθύμισή τους. Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω ορισμένα προσωπικά βιώματα από το έργο του. Το πρώτο χαρακτηριστικό του, που αναδείχθηκε και από άλλους ομιλητές, είναι το πολύπλευρο και πολυδιάστατο αυτού. Τα ενδιαφέροντα του Νέστορα καλύπτουν όχι μόνο πολλά πεδία του δικαίου, αλλά και πολλά πεδία της ανθρώπινης γνώσης, γενικότερα. Δεν σας κρύβω ότι ως φοιτητής, είχα ήδη πληροφορηθεί ότι ένα από τα πλέον αξιόλογα συγγράμματα Γενικών Αρχών Αστικού Δικαίου ήταν το πόνημα του Νέστορα σε συνεργασία με τον επίσης αγαπητό συνάδελφο και φίλο Γιάννη Κονιδάρη. Σύντομα ακολούθησε η μονογραφία του για την Κατάχρηση Δικαιώματος στο ιδιωτικό και δημόσιο δίκαιο, μια ολιστική προσέγγιση του θεσμού στο αστικό δίκαιο, την πολιτική δικονομία, το συνταγματικό δίκαιο, το διοικητικό δίκαιο, το διεθνές δίκαιο, και, ακόμη, το ποινικό, που εκπόνησε ο Νέστορας ήδη σε ηλικία 27 ετών, το 1974 και βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με εισήγηση του αείμνηστου Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μιχαηλίδη-Νουάρου. Αυτή η πολυμέρεια ενδιαφερόντων παραμένει αμείωτη και σήμερα , όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι δύο βιβλία του που εκδόθηκαν σχετικά πρόσφατα πραγματεύονται ζητήματα που αφορούν το μεν πρώτο τα αρχαιοελληνικά κλασικά ιδεώδη, το δε δεύτερο τη βυζαντινή υψηλή στρατηγική, δηλ. ζητήματα που βρίσκονται σαφώς πέρα από τον χώρο της Νομικής Επιστήμης, αλλά που ταυτόχρονα αποτελούν τη βάση για φιλοσοφικό στοχασμό (απαραίτητο και στη νομική επιστήμη!) και για σύνδεση, γενικότερα, της τότε πραγματικότητας με τη σημερινή.

Αυτή η τάση του τιμωμένου φίλου Νέστορα Κουράκη να συνδέει το τότε με το τώρα, αναζητώντας τις χρήσιμες και κρίσιμες διαχρονικές πλευρές των θεσμών και την αντανάκλασή τους στη σύγχρονη εποχή, είναι κάτι που διαπιστώνει κανείς και σε όλα τα σημαντικά νομικά του έργα, ιδίως όμως στο κλασικό έργο του τιμωμένου «Η Ποινική Καταστολή μεταξύ Παρελθόντος και Μέλλοντος», που αριθμεί ήδη πέντε εκδόσεις και διαδρομή άνω των 30 ετών. Στο κλασικό αυτό έργο του ο Καθηγητής Κουράκης παρέχει στον αναγνώστη μία πλήρη εποπτεία στα μείζονα ζητήματα της σωφρονιστικής πολιτικής και της λειτουργίας της ποινής με προσεκτική και πλήρη αναδρομή στην ιστορική πορεία της και κριτική αποτίμηση των σημαντικότερων συστημάτων, έτσι ώστε να καθίσταται κατανοητή και η προοπτική περαιτέρω εξέλιξης αυτής.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό του έργου του είναι το επιστημονικό ήθος και η αμείωτη και ακάματη προσήλωση στην επιστημονική παραγωγή, με ιδιαίτερη έμφαση στην ολιστική θεώρηση του εγκληματικού φαινομένου υπό το πρίσμα των τριών βασικών του κλάδων, δηλ. της ποινικής δογματικής, της εγκληματολογίας και της αντεγκληματικής πολιτικής. Εχοντας δηλ. στο ενεργητικό του λαμπρές σπουδές τόσο στο Ποινικό Δίκαιο όσο και στην Εγκληματολογία και έχοντας, αργότερα, συμμετάσχει ως εκπρόσωπος της Ελλάδος σε πλήθος συνδιασκέψεων του εξωτερικού για θέματα αντεγκληματικής πολιτικής, ο Καθηγητής Κουράκης ενδιαφέρθηκε πάντοτε όχι μόνο να ασχολείται με το γράμμα και το πνεύμα μιας νομικής διάταξης ή ενός θεσμού, αλλ’ επιπλέον να ερευνά τη σύνδεση αυτής της διάταξης με τη ζώσα πραγματικότητα και, περαιτέρω, να προτείνει ουσιαστικούς τρόπους για βελτίωσή της σε νομολογιακό και νομοθετικό επίπεδο. Αλλωστε η αντεγκληματική πολιτική, ως κορυφαία συνισταμένη της ποινικής δογματικής και της εγκληματολογίας, υπήρξε πάντοτε κεντρικό μέλημα του τιμωμένου σε όλες του τις ποινικές μελέτες, αλλά και στην πανεπιστημιακή του δραστηριότητα, με χαρακτηριστικά δείγματα γραφής αφενός την τετράτομη συλλογική έκδοση μελετών με τίτλο «Αντεγκληματική Πολιτική» (σε συνεργασία με τον μαθητή του και ήδη πανεπιστημιακό κ. Νίκο Κουλούρη) και αφετέρου τη διδασκαλία του μεταπτυχιακού μαθήματος της αντεγκληματικής πολιτικής για πάνω από 20 χρόνια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δεν θα ήταν ίσως υπερβολή να λεχθεί εδώ ότι ο τιμώμενος, πέραν του ότι συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων εγκληματολόγων, υπήρξε εν τέλει και ο ουσιαστικός θεμελιωτής της Αντεγκληματικής Πολιτικής στη Χώρα μας.

Τις θέσεις του για την αντεγκληματική πολιτική θεμελιώνει ο Καθηγητής Κουράκης στις στέρεες σπουδές του στο ποινικό δίκαιο, που θεμελίωσε στο Ινστιτούτο Max Planck του Freiburg υπό την εποπτεία του μεγάλου Hans Ηeinrich Jescheck, σπουδές και που επιστεγάστηκαν με την διατριβή του για τους κοινωνικοηθικούς περιορισμούς του δικαιώματος της άμυνας. Έτσι κατά την περαιτέρω επιστημονική του πορεία δεν δίστασε να αναμετρηθεί με βαριά θεωρητικά προβλήματα, όπως στο έργο του Εγκληματολογικοί Ορίζοντες, όπου ασχολείται με οριακά ερωτήματα γύρω από την δικαιολογική βάση της ποινής, από τον Πλάτωνα μέχρι ακραιφνείς abolitionists, όπως τον Arno Plack (Plädoyer für die Abschaffung des Strafrechts). Στο ίδιο έργο ασχολείται με έτερα κεφαλαιώδη ζητήματα που ταλανίζουν την ποινική θεωρία, όπως την ουσιαστική έννοια του εγκλήματος, τα κριτήρια ποινικοποίησης μιας συμπεριφοράς και το πότε μια πράξη είναι άξια ποινικού κολασμού καθώς και τη διάκριση ποινικού και διοικητικού αδίκου. Συνεπής στην αρχή του για ολιστική θεώρηση των πραγμάτων, στον δεύτερο τόμο του ίδιου έργου επικεντρώνεται σε πρακτικά ζητήματα, όπως στη βία στα γήπεδα και το ερώτημα της αποποινικοποίησης χρήσης ορισμένων ναρκωτικών ουσιών, επισημαίνοντας πολύ ορθά, ότι το μείζον ζήτημα δεν είναι το αν η χρήση ναρκωτικών θα πρέπει να είναι ή όχι αξιόποινη, ως αντίθετη με το harm principle, αλλά, πολύ περισσότερο, το πώς θα καταπολεμηθούν τα αίτια που οδηγούν στη χρήση, είτε αυτή είναι αξιόποινη, είτε όχι. Αναδεικνύει έτσι το ζήτημα του πατερναλιστικού ποινικού δικαίου ως ψευδοπρόβλημα, που στην πραγματικότητα απομακρύνει τα βλέμματα από τα ουσιαστικά προβλήματα.

Στο πολύ ενδιαφέρον συλλογικό έργο « Συμβολές στη μελέτη της Ανακριτικής» ο Καθηγητής Κουράκης, σε συνεργασία με την Ομότιμη καθηγήτρια κα Καλλιόπη Σπινέλλη και τους κ. Μάγδα-Μαρία Καμπούρη, κ. Μαρία Κρανιδιώτη, κ. Βασιλική Σαλεσιώτου και κ. Ευαγγ. Χαρατσή ανέδειξε τη σημασία των νεότερων εξελίξεων της Δικαστικής Ψυχολογίας, της Δικαστικής Ψυχιατρικής, της Γραφολογίας, της Αστυνομικής (της «police scientifique»), στα ακανθώδη ζητήματα της ψυχολογίας του μάρτυρα, της σκιαγράφησης της εγκληματικής προσωπικότητας και της λειτουργίας στην πράξη του συστήματος της ποινικής δικαιοσύνης.

Μια άλλη πτυχή του τρόπου με τον οποίο ο τιμώμενος προσεγγίζει τα θέματά του είναι η σύγκριση των Ελληνικών θεσμών με όμοιους άλλων χωρών, η προσπάθεια δηλ. να αναδείξει τη μορφή και τις ιδιαιτερότητες αντίστοιχων θεσμών της αλλοδαπής, ώστε να φανεί από τη σύγκριση αυτή η έκταση της χρησιμότητάς τους και για τη Χώρα μας. Δύο άλλα κλασικά πλέον έργα του τιμωμένου, «Τα Οικονομικά Εγκλήματα», με τρεις εκδόσεις έως σήμερα, και το «Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων», με δύο εκδόσεις, συνιστούν, πιστεύω, χαρακτηριστικά παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν και στη Χώρα μας οι εμπειρίες από θεσμούς της αλλοδαπής. Ειδικότερα στα «Οικονομικά Εγκλήματα», όπου ένα εμβριθές και κατατοπιστικό Γενικό μέρος ακολουθείται από έναν τόμο Ειδικού Μέρους και έναν με Παράρτημα νομοθετικών κειμένων, τα φλέγοντα ζητήματα του σύγχρονου οικονομικού ποινικού δικαίου αντιμετωπίζονται κατά τρόπο πλήρη και εξαντλητικό, έτσι ώστε ο ερευνητής και ο εφαρμοστής του δικαίου να έχει καθολική και όχι αποσπασματική εικόνα των επί μέρους απόψεων, των πρακτικών προβλημάτων, αλλά και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των. Το σχετικά νεοπαγές του εν λόγω προβληματισμού θέτει θεωρητικά ζητήματα όχι μόνο στο πεδίο του ποινικού δικαίου αλλά και της εγκληματολογίας, τα οποία συμπλέκονται μεταξύ των και δεν είναι δυνατόν να γίνουν κατανοητά χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η εγκληματολογική θεωρία και τα εμπειρικά δεδομένα από τον ποινικό νομοθέτη, ενώ, αντίστροφα, η λειτουργία και η θεωρία του ποινικού δικαίου αποτελεί οδηγό και για τον εμπειρικό ερευνητή.

Μια περαιτέρω πτυχή του έργου του τιμωμένου είναι η πολυμέρεια και η δημιουργική του σκέψη. Αρκεί να φυλλομετρήσει κανείς τον κατάλογο των 230 δημοσιεύσεών του, για να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει σημαντικό θέμα των Ποινικών Επιστημών και ιδίως της Εγκληματολογίας με το οποίο ο τιμώμενος να μην έχει ασχοληθεί με πρωτότυπο και δημιουργικό τρόπο, διατυπώνοντας μάλιστα και καινοτόμες ιδέες, όπως π.χ. τη θεωρία του περί θεσμικής δυσλειτουργίας ως εργαλείο για την ερμηνεία της σύγχρονης νεανικής παραβατικότητας, καθώς και τις προτάσεις του για γεφύρωση των αντιθέσεων μεταξύ παραδοσιακής και νεωτεριστικής εγκληματολογίας μέσω της λεγόμενης «Συνθετικής Εγκληματολογίας».

Τέλος, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε και την ενασχόληση του τιμωμένου πρωτίστως με θέματα που έχουν κοινωνικές προεκτάσεις και βοηθούν, γενικότερα, στην έλλογη προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως την προστασία όσων είναι κοινωνικά περιθωριοποιημένοι, αλλά και τον κολασμό όσων επιδίδονται σε πράξεις συστημικής διαφθοράς. Μάλιστα η ενασχόληση αυτή του Νέστορα Κουράκη με θέματα Κοινωνικής Δικαιοσύνης έλαβε συχνά και τη μορφή μιας εν τοις πράγμασι δημιουργικής προσπάθειας μέσα από θέσεις ευθύνης τις οποίες του εμπιστεύθηκε η Ελληνική Πολιτεία και στις οποίες ο τιμώμενος επετέλεσε δημιουργικό έργο, όπως π.χ. από τις θέσεις του Προέδρου του Κεντρικού Συμβουλίου Πρόληψης της Παραβατικότητας, του Προέδρου του Κέντρου Επανένταξης Αποφυλακισμένων «Επάνοδος» (ν.π.ι.δ. του Υπουργείου Δικαιοσύνης), του Αντιπροέδρου του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, καθώς και του Προέδρου του Συμβουλευτικού Σώματος κατά της Διαφθοράς, σε αγαστή συνεργασία με τον Εθνικό Συντονιστή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς κ. Ιωάννη Τέντε, επίτιμο Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο Νέστωρ Κουράκης: Ενας άνθρωπος με ευρύτατη μόρφωση, πολυμέρεια ενδιαφερόντων, ανοιχτούς ορίζοντες για κάθε είδους γνώσεις στον χώρο της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας και του πολιτισμού, δημιουργική σκέψη με βάθος και με ολιστική θεώρηση των πραγμάτων, ακόμη, δε, έμπρακτη και συνεχή ευαισθησία προς τα αδύναμα στρώματα της κοινωνίας. Και κάτι ακόμη, που οδήγησε εν τέλει σε καθολική αναγνώριση του Νέστορα Κουράκη από τους συναδέλφους του και μαθητές του: Ο τιμώμενος δεν αρνήθηκε ποτέ να συζητήσει κάποια γνώμη με την οποία ενδεχομένως διαφωνούσε και δεν αρνήθηκε ποτέ να βοηθήσει όλους όσους άξιζε να βοηθηθούν, ακόμη και εάν αυτοί είχαν διαφορετικές ιδεολογικές ή επιστημονικές απόψεις. Είχε πάντα τη ζωηρή διάθεση να ακούει με προσοχή τη γνώμη των άλλων, να διεξάγει τον διάλογο με πολιτισμένο τρόπο, χωρίς παρωπίδες και ιδεολογικές προκαταλήψεις, και να εμφυσά στους νέους ανθρώπους το ακαδημαϊκό ήθος και την αγάπη για έρευνα και κοινωνική δικαιοσύνη, δημιουργώντας έτσι μια νέα γενιά επιστημόνων με καινοτόμες ιδέες και νομικό πολιτισμό.

 

Παρουσίαση της προσωπικότητας του τιμωμένου από την

κ. Καλλιόπη Δ. Σπινελλη-Νομικου, Ομ. Καθηγήτρια

Εγκληματολογίας και Σωφρονιστικής της Νομικής Σχολής

του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών:

Με πολλή χαρά, και πρέπει να ομολογήσω, και με συγκίνηση, βρίσκομαι ανάμεσα σε εκλεκτούς συναδέλφους που ήρθαν για να τιμήσουν και να αναγνωρίσουν την αξία και την προσφορά στην ελληνική νομική παιδεία – και όχι μόνο – του ομότιμου καθηγητή Νέστορα Κουράκη.

Θα μου επιτρέψετε να εκφέρω λίγα λόγια από καρδιάς και μέσα από προσωπικά βιώματα και να μην ασχοληθώ με τα πολύ σημαντικά βιογραφικά ή εργογραφικά στοιχεία ή τα βραβεία του τιμωμένου. Άλλωστε σε αυτά αναφέρθηκαν ήδη άλλοι.

Ευθύς εξ αρχής πάντως πρέπει να διευκρινίσω ότι η καρδιά θα εκφραστεί μέσω του μυαλού δηλ., χωρίς υπερβολές, φιλοφρονήσεις ή εξωραϊσμούς. Ωστόσο, κάθε αναφορά σχετική με την προσωπικότητα του Νέστορα Κουράκη ως ακαδημαϊκού δασκάλου ή και ως μέλους της ελληνικής κοινωνίας, μοιάζει υπερβολική, ενώ είναι, πέρα για πέρα, αληθινή και μετρημένη.

Με το Νέστορα μας συνδέει μια σχεδόν σαραντάχρονη γνωριμία. Ήταν, θυμάμαι, η δεκαετία του 70΄, όταν με επισκέφτηκε σπίτι μας. Βρισκόμουν τότε στην αρχή της πανεπιστημιακής μου σταδιοδρομίας με ένα πρόσφατο διδακτορικό από γνωστή νομική σχολή των ΗΠΑ. Σκοπός της επίσκεψης του Νέστορα – ο οποίος αν και νεότατος τότε, αντανακλούσε τον ομηρικό χαρακτηρισμό του Νέστορα ως σοφού και συνετού γέροντος – ήταν η συζήτηση δύο κυρίως θεμάτων, έκτοτε ιδιαίτερα προσφιλών του:

Το πρώτο θέμα ήταν το οικονομικό έγκλημα. Η πολύωρη συζήτησή μας επικεντρώθηκε στα πολλά εγκλήματα που σκεπάζει η ομπρέλα των οικονομικών εγκλημάτων, στον Sutherland, τον πατέρα των εγκλημάτων λευκού περιλαιμίου, και στην ενδεικνυόμενη αντεγκληματική πολιτική, αλλά και στην αντεγκληματική πολιτική γενικά.

Το δεύτερο θέμα αφορούσε τον εθνικό χαρακτήρα των Ελλήνων, τα κλασικά ιδεώδη στην παιδεία και τον Βυζαντινό πολιτισμό. Φαίνεται πως από τα μαθητικά του χρόνια ο Νέστωρ Κουράκης είχε ενστερνισθεί την τολστοϊκή ρήση “Χωρίς ελληνομάθεια δεν υπάρχει παιδεία”.

Με την πάροδο των χρόνων, η γνωριμία μας εξελίχθηκε σε πολύ αγαστή, και καρποφόρα συνεργασία με καρπούς ερευνητικούς και συγγραφικούς. Κι η συνεργασία μας αυτή τεκμηριώνεται από τη σειρά των δημοσιεύσεων του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών, του τομέα Ποινικών Επιστημών, που αριθμεί 30 βιβλία. Η πρώτη δημοσίευση πραγματοποιήθηκε το έτος 2000 και είχε για τίτλο: Κωνσταντίνος Γαρδίκας: ο θεμελιωτής της Εγκληματολογίας στην Ελλάδα.

Γενικά, το τάλαντο που είχε ο τιμώμενος να συνάπτει συνεργασίες δεν περιοριζόταν στα στενά πλαίσια των ποινικών επιστημών αλλά κάλυπτε και άλλους τομείς, όπως την κοινωνιολογία, τις γενικές αρχές δικαίου, το ποινικό δίκαιο και τη φιλοσοφία του δικαίου ή το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, όπως αποδεικνύεται από το πολύπλευρο συγγραφικό του έργο αλλά και από τους συμμετέχοντες στον τιμητικό τόμο επιστήμονες που υπηρετούν ποικίλους δικαιικούς αλλά και κοινωνιολογικούς κλάδους.

Η πολύχρονη, στενή συνεργασία μας, συνέτεινε στο να αποκαλυφθεί μια σειρά από χαρακτηριστικά που διακρίνουν την προσωπικότητά του Νέστορα Κουράκη. Βαθμιαία ανακάλυψα ότι τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελούσαν στοιχεία του αποτελεσματικού και αγαπητού σε φοιτητές και συναδέλφους πανεπιστημιακού δασκάλου. Του δασκάλου ο οποίος δεν σπρώχνει τους φοιτητές μόνο στον οίκο της σοφίας, αλλά και τους οδηγεί στο κατώφλι του μυαλού τους, για να θυμηθούμε τον Χαλίλ Γκιμπράν της νεότητάς μας. Του ακαδημαϊκού δασκάλου ο οποίος δεν διανέμει μόνο γνώσεις που ενδέχεται να λησμονηθούν, αλλά και αξίες που διατηρούνται, όπως άλλωστε και η παιδεία που εν τέλει είναι, “αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί ξεχνιούνται” (“Education is what survives when what has been learned has been forgotten, B.F. Skinner, New methods and new ways in teaching, New Scientist, May 1964, no 392, p. 484)

Γι αυτό και ο συνάδελφος Νέστωρ Κουράκης ενέπνεε και εμπνέει τους φοιτητές του μεταδίδοντάς τους το πάθος του για την επιστημονική γνώση εν γένει, γεγονός που τεκμηριώνεται από τη σχεδόν αναγεννησιακή ευρύτητα του πλούσιου σε ποιότητα και ποσότητα συγγραφικού του έργου, το οποίο, φυσικά, αποκαλύπτεται ιδίως στο προσφιλές γνωστικό του αντικείμενο της εγκληματολογίας στην ευρεία της έννοια που περιλαμβάνει, μ.ά., την ποινική καταστολή και την αντεγκληματική πολιτική.

Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι ο Νέστωρ παραλάμβανε ορισμένους φοιτητές που τον παρακολουθούσαν από κοντά – αλλά είχαν κλειστούς και περιορισμένους ορίζοντες – και τους μετάλλαζε σε φοιτητές με ανοικτούς ‘εγκληματολογικούς ορίζοντες”, για να θυμηθούμε και τον τίτλο ενός από τα βιβλία του. Και ήταν ακόμη ο δάσκαλος που δεν άφηνε κανέναν σωστό φοιτητή να δραπετεύσει από το πανεπιστήμιό μας χωρίς να μάθει πόσο λίγα γνώριζε (Πλάτων, Απολογία Σωκράτη, αλλά και Robert J. Oppenheimer).

Όλοι όσοι γνώρισαν τον Νέστορα Κουράκη, συνάδελφοι ή πραγματικοί, δηλ., παρακολουθούντες, φοιτητές, θα συμφωνούσαν στο ότι είναι οπαδός των συλλογικών προσπαθειών και επιτεύξεων. Είναι αποτελεσματικός, ίσως επειδή είναι πολύ εργατικός αλλά όχι εργασιομανής, γιατί έχει πλήθος ενδιαφερόντων. Είναι εραστής της τελειότητας αλλά όχι της τελειοθηρίας, αφού είναι οπαδός του αθηναϊκού χρυσού κανόνα του “μέτρου”.

Ο τιμώμενος απόψε ακολουθεί μια δίκαιη και ορθή κατανομή εργασίας με τους συνεργάτες του, στους οποίους κατανέμει όχι μόνο καθήκοντα αλλά προσφέρει μαζί με τις γνώσεις και αξίες, γι αυτό και είναι τόσο αγαπητός.

Δεν είναι όμως μόνο αγαπητός. Είναι σε θέση με την νηφαλιότητα και την αισιοδοξία του να επηρεάζει θετικά τους γύρω του. Είναι αυτό που άλλοι το αποκαλούν “παράδειγμα για μίμηση” και άλλοι “χαρισματικό πανεπιστημιακό δάσκαλο”. Μάλλον γι αυτό αρκετοί από τους πιστούς φοιτητές του είναι τώρα επιτυχημένοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι ή επιστήμονες υπηρετούντες κυρίως σε φορείς κοινωνικής προσφοράς. Γεγονότα όχι τυχαία…

Πάντα θαύμαζα πόσο έμπειρος χειριστής των ανθρωπίνων σχέσεων και όχι μόνο της ελληνικής γλώσσας και της βιβλιογραφίας, ελληνικής και ξένης, είναι ο Νέστωρ Κουράκης. Και αυτό αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητάς του. Σε δυσκολίες επικοινωνίας μεταξύ συναδέλφων γίνεται επίκληση στον Νέστορα να παρέμβει, γιατί είναι μειλίχιος, επιλέγει λέξεις συμφιλιωτικές, αντί για αιχμηρές, και γενικά γνωρίζει τον κατάλληλο τρόπο και λόγο προσέγγισης των ανθρώπων.

Πολλοί από εμάς τον θαυμάζουμε και για την ταχύτητα με την οποία συγγράφει αξιόλογα πονήματα, καθώς και για την ορθή διαχείριση του χρόνου του. Γι αυτό και είναι διαθέσιμος για επιστημονικές συνεργασίες αλλά και για ειδυλλιακές οικογενειακές στιγμές.

Μας λείπει τώρα που τον χαίρεται το νησί της Αφροδίτης. Χαιρόμαστε όμως που δημιουργεί νέους συνεργάτες και νέους φίλους και που προσφέρει επιστημονικά ερεθίσματα και γνώσεις σε νέους φοιτητικούς πληθυσμούς.

Να είσαι πάντα καλά Νέστορα και να διατηρείς τις πολλές σου αρετές.

Αντιφώνηση του τιμωμένου Νέστορα Ε. Κουρακη

Εκλεκτοί Προσκεκλημένοι, Κυρίες και Κύριοι, θα ήθελα εν πρώτοις να απευθύνω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες στους αξιότιμους ομιλητές αυτής της βραδιάς, που είχαν την καλοσύνη να ομιλήσουν για το έργο μου και την προσωπικότητά μου, προκαλώντας μου έτσι μια ξεχωριστή, πρωτόγνωρη συγκίνηση, πολύ περισσότερο μάλιστα καθώς πρόκειται για αγαπητούς και διακεκριμένους συναδέλφους, που τους τιμώ και εγώ για την προσφορά τους. Ευχαριστίες, οφείλονται έτσι στον Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Καθηγ. κ. Δημόπουλο, την Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής Αθηνών Καθηγήτρια κ. Καλλινίκου, τον Πρόεδρο Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Καθηγ. κ. Αιμιλιανίδη και τους Συναδέλφους Καθηγητή κ. Μυλωνόπουλο και Ομότιμη Καθηγήτρια κ. Σπινέλλη, για τις τόσο φιλικές και τιμητικές για το πρόσωπό μου ομιλίες τους.

Επιπλέον, η μνήμη μου τις στιγμές αυτές, που είναι και στιγμές ενός γενικότερου απολογισμού ζωής, στρέφεται πρωταρχικά σε όλους εκείνους τους διακεκριμένους Διδασκάλους μου στο Κολλέγιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά και στα Πανεπιστήμια του Freiburg, των Παρισίων και της Οξφόρδης, κοντά στους οποίους γαλουχήθηκα πνευματικά. Θα ήθελα να μνημονεύσω εδώ ειδικότερα τους Καθηγητές μου στο Κολλέγιο Βασίλη Μοσκόβη, Απόστολο Γκάτσο και Ευάγγελο Θεοδώρου, τους Καθηγητές μου στα προαναφερθέντα εκπαιδευτικά ιδρύματα Γεώργιο- Αλέξανδρο Μαγκάκη, Νικόλαο Ανδρουλάκη, Ιωάννη Δασκαλόπουλο, Αννα Ψαρούδα-Μπενάκη, Γεώργιο Μιχαηλίδη-Νουάρο, Απόστολο Γεωργιάδη, Μιχάλη Σταθόπουλο, Σπύρο Τρωιάνο, Καλλιόπη Σπινέλλη, Hans-Heinrich Jescheck, Jacques Léauté, Jean Carbonnier και Roger Hood, για να αναφέρω λιγοστά μόνο ονόματα από αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους, οι οποίοι σφυρηλάτησαν την επιστημονική αλλά και την ανθρώπινη ταυτότητά μου. Και οι οποίοι μου ενστάλαξαν, όπως πιστεύω, δύο βασικές αρχές, τις οποίες προσπάθησα να εφαρμόσω στη μετέπειτα επιστημονική μου πορεία:

Πρώτον, να μην είμαι απόλυτος στις ιδέες μου, αλλά να μπαίνω πάντα στη θέση του άλλου και να προσπαθώ έτσι να κατανοήσω τις όποιες τοποθετήσεις του, διαμορφώνοντας με τον τρόπο αυτό μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για τα πράγματα και μια λιγότερο αντιπαραθετική (άρα: περισσότερο επιεική) στάση για τους άλλους και τις ιδέες τους. Ιδίως, μου έμαθαν να εξετάζω απροσωπόληπτα όλες τις απόψεις, ανεξάρτητα από την ιδεολογική ή πολιτική τους τοποθέτηση, δεδομένου ότι η αλήθεια είναι πολυεδρική και ενσωματώνει μέσα της πλήθος από φαινομενικές αντιθέσεις. Ως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτής της συνύπαρξης αντιθέσεων μπορεί να αναφερθεί αυτό της γνωστής αντιπαράθεσης μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας, δύο, δηλ., αγαθών που είναι από τα πολυτιμότερα αλλά και πλέον αντιφατικά για τον άνθρωπο. Και βέβαια, το κλειδί για τη σωστή αξιοποίηση τέτοιων αντιφατικών καταστάσεων και αγαθών είναι η ισορροπία, η ηρακλίτεια αρμονία, το «μέτρον» του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, η προσπάθεια, δηλ., αξιοποίησης όλων, ει δυνατόν, των θετικών πλεονεκτημάτων που προσφέρει μια εκ πρώτης όψεως αντιφατική κατάσταση σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, έτσι ώστε μέσα από τις αντιθέσεις να επιτευχθεί η λεγόμενη «χρυσή τομή», δηλ. το optimum από αυτή την κατάσταση.

Δεύτερον, μου ενέπνευσαν αυτοί οι Διδάσκαλοι και την ιδέα να βλέπω την επιστήμη όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως μέσο για τη βελτίωση των συνθηκών του ανθρώπου. Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης, υπήρξα πάντα θετικός στην ιδέα να αμφισβητώ και άρα να ψάχνω σε βάθος για να βρω όσα κρύβονται κάτω από την επιφάνεια ενός επιστημονικού ζητήματος˙ συνάμα, όμως, θεώρησα ότι δεν πρέπει να αρκείται κανείς σε μια στείρα, άγονη κριτική, αλλά να επιχειρεί την παρουσίαση συγκεκριμένων προτάσεων που θα βελτιώνουν την κατάσταση. Αυτή άλλωστε υπήρξε και η στρατηγική μου στην εξέταση όλων ίσως των ζητημάτων με τα οποία ασχολήθηκα επιστημονικά, να εντοπίζω δηλ. τις πτυχές τους εκείνες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο της λεγόμενης Αντεγκληματικής Πολιτικής.

 Πολύ περισσότερο τούτο ισχύει βέβαια όταν πρόκειται για τις Ποινικές Επιστήμες, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο το έγκλημα και την παραβατικότητα, δηλ. τις κάθε είδους παθογένειες της ανθρώπινης συμπεριφοράς, από τη διαφθορά και την τρομοκρατία έως την εμπορία ανθρώπων και την εμπλοκή με τα ναρκωτικά. Αποτελούν έτσι οι Ποινικές Επιστήμες, όπως πιστεύω, το ιδεώδες γνωστικό αντικείμενο για την εφαρμογή των πλέον διαφορετικών επιστημονικών ευρημάτων, αλλά και για την ταυτόχρονη προώθηση και εμπέδωση αξιών όπως η ελευθερία, η αλληλεγγύη και ιδίως η Κοινωνική Δικαιοσύνη. Την τελευταία αυτή έννοια την αντιλαμβάνομαι όχι μόνο ως μία μορφή δικαιοσύνης, που αποδίδει στον καθένα τα οφειλόμενα σε αυτόν κατ’ αναλογία της αξίας του, σύμφωνα με τη γνωστή ρήση του Ουλπιανού «suum cuique tribuere», αλλά πολύ περισσότερο ως μια μορφή αποκατάστασης κοινωνικών αδικιών και θεραπείας κοινωνικών αναγκών για εκείνους ιδίως από τους συνανθρώπους μας, οι οποίοι βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, μέσα σε συνθήκες φτώχειας και ταπείνωσης. Είναι ενδιαφέρον μάλιστα στο σημείο αυτό να τονίσω ότι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, σε μία σημαντική Εκθεσή του από το 2006 με τίτλο «Η Κοινωνική Δικαιοσύνη σε έναν Ανοικτό Κόσμο. Ο Ρόλος των Ηνωμένων Εθνών», ορίζει την Κοινωνική Δικαιοσύνη ως τη δίκαιη αλλά και πονόψυχη (compassionate) διανομή των καρπών της οικονομικής ανάπτυξης (Social Justice in an Open World. The Role of the United Nations, edited by the International Forum for Social Development, New York: United Nations, 2006, σ. 7, προσβάσιμο και στο διαδίκτυο). Και προκαλεί πράγματι αλγεινή εντύπωση το γεγονός ότι στις ημέρες μας από τη μία πλευρά, σύμφωνα με Εκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο 2015, σχεδόν 3 στους 10 Ελληνες (ποσοστό: 23,1%) βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/ People_at_risk_of_poverty_or_social_exclusion ) και από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με έκθεση της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, στην Ελλάδα το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού συγκεντρώνει το 56% του εγχώριου πλούτου (εφημ. «Καθημερινή» της 21.11.2014, σ. 24).

Το όραμα επομένως μιας κοινωνίας με στόχους όπως η καταπολέμηση των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων και η ενεργός βοήθεια προς τους αδύναμους αποτελεί, ιδίως στην περίοδο αυτή της Κρίσεως, έναν πρωταρχικό στόχο που αξίζει να μας συνεπαίρνει. Ισως, μάλιστα, ο νέος στόχος για την Εγκληματολογία και την Αντεγκληματική Πολιτική, μετά από αυτόν της Επανορθωτικής Δικαιοσύνης, να είναι πλέον αυτός της Κοινωνικής Δικαιοσύνης και μάλιστα με ένα διπλό πρόταγμα και ζητούμενο: Αφενός για μια δικαιότερη κατανομή των κοινωνικών αγαθών και αφετέρου για μια μεγαλύτερη αλληλεγγύη στους αδύναμους.

Πράγματι, είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με τις Ποινικές Επιστήμες, ότι ένα κυρίαρχο ρεύμα των ημερών μας είναι αυτό της Επανορθωτικής Δικαιοσύνης, με την έννοια ότι θα πρέπει πλέον το Ποινικό Δίκαιο και η Εγκληματολογία να εγκύψουν επιτέλους και στις ανάγκες του θύματος μιας εγκληματικής πράξης και να προτείνουν λυσιτελείς μεθόδους για μια εξώδικη διευθέτηση και συμφιλίωση δράστη και θύματος. Στηρίζεται δηλ., η Επανορθωτική Δικαιοσύνη στο τρίπτυχο να αναλαμβάνει ο δράστης τις ευθύνες των πράξεών του, να αποκαθιστά κατά το δυνατόν τις συνέπειες από τις ζημιογόνες ενέργειές του εις βάρος του θύματος και, επιπλέον, να εκφράζει με ενεργό τρόπο τη διάθεσή του για συμφιλίωση με το θύμα.

Ασφαλώς οι ιδέες αυτές είναι ευχής έργο να εμπεδωθούν και στη νομοθεσία μας, ήδη, δε, στο πάντοτε πρωτοπόρο Δίκαιο Ανηλίκων υπάρχει πρόβλεψη για το αναμορφωτικό μέτρο της συνδιαλλαγής, σύμφωνα με το ά. 122 περ. ε’ ΠοιΚ. Ωστόσο, θεωρώ ότι η εποχή μας, εποχή βαθύτατης κρίσης σε όλα τα επίπεδα, χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια απλή συμφιλίωση δράστη – θύματος. Είναι ανάγκη αυτό το πνεύμα της συμφιλίωσης και της αλληλεγγύης να επεκταθεί και προς όφελος όλων όσοι βιώνουν δύσκολες στιγμές και ενδέχεται, επομένως, μέσα στη στέρηση και τον εκνευρισμό, να φθάσουν έως το έγκλημα. Αναφέρομαι εδώ σε όλες τις κοινωνικά αδύναμες και συνήθως περιθωριακές ομάδες ανθρώπων, που χαρακτηρίζονται στην επιστήμη ως «ευπαθείς» ή «ευάλωτες» και που προσπαθούν με ιδιαίτερο σθένος να επιβιώνουν χωρίς να παραβιάζουν το κατώφλι της ρήξης με τον νόμο.

Είναι προφανές εδώ, ότι εάν η Αντεγκληματική Πολιτική αποβλέπει όντως να δώσει λύσεις στα προβλήματα της εγκληματικότητας, δεν θα πρέπει να περιορίζεται απλώς στην αποκατάσταση ζημιών και συμφιλίωση μεταξύ θύματος και δράστη, αλλά να πλήττει τους ίδιους τους γενεσιουργούς παράγοντες του εγκλήματος και πρωτίστως τις κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες και τις άλλες μορφές αδικίας, οι οποίες προκαλούν, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη στα «Πολιτικά» του (V. 1301b27, 1301a32 επ., 1266b40), τις κοινωνικές αντιδράσεις, τις στάσεις και –θα προσέθετα- μια σειρά από σοβαρές εγκληματικές πράξεις. Με άλλα λόγια, απαιτείται ένα άλλο είδος Δικαιοσύνης πέραν της Επανορθωτικής, έτσι ώστε να γίνει αποστολή και της Αντεγκληματικής μας Πολιτικής η άρση των αδικιών και ανισοτήτων που οδηγούν στο έγκλημα. Διδάσκω από πέρυσι στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το μεταπτυχιακό μάθημα «Ποινικό Δίκαιο και Κοινωνική Δικαιοσύνη» και μπορώ να πω ότι αυτή η διδασκαλία μού έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στη σκέψη μου και με έχει παρωθήσει να ερευνήσω ακόμη εντατικότερα στο μέλλον τις δυνατότητες μιας θεμελίωσης της Αντεγκληματικής Πολιτικής επάνω στις βάσεις της Κοινωνικής Δικαιοσύνης.

Πέρα όμως από τους σεβαστούς ομιλητές της σημερινής εκδήλωσης και τους κατά καιρούς Διδασκάλους μου θα ήθελα, με την ευκαιρία αυτής της Αντιφώνησης, να απευθύνω ευχαριστίες και σε ορισμένους ακόμη σημαντικούς ανθρώπους.

Κυρίως, θα ήθελα και από το βήμα αυτό να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ ξεχωριστά στον καθένα από σας, αγαπητοί και αγαπητές συνάδελφοι από τα Πανεπιστήμια της Χώρας, για τις ιδιαίτερα αξιόλογες συμβολές σας στον Τόμο που μου επιδόθηκε και που συνιστούν αναμφίβολα ένα σημαντικό κεκτημένο στην περαιτέρω ανάπτυξη και πρόοδο των ποινικών επιστημών (και όχι μόνο!) για τη χώρα μας. Δυστυχώς δεν έχω τον χρόνο, στο πλαίσιο αυτής της εκδήλωσης, να μνημονεύσω ένα προς ένα τα πάνω από 130 ονόματά όσων συμμετέσχαν στον Τόμο. Μπορώ όμως να πω ότι οι νεότεροι ιδίως από σας, και δεν το εννοώ μόνο ηλικιακά, αποτελείτε αναμφίβολα μια καινούργια γενιά εγκληματολόγων και ποινικολόγων, με νέες φρέσκες ιδέες, πολύ καλή γνώση της βιβλιογραφίας και μεγάλες ικανότητες εμβάθυνσης στο αντικείμενο που κάθε φορά εξετάζετε, αλλά και με άξονα πάντοτε τον Ανθρωπο και τις δυνατότητες που υπάρχουν για βελτίωση της δύσκολης κατάστασής του, ιδίως σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε τα τελευταία έξι χρόνια. Βεβαίως στο πλαίσιο αυτό των ευχαριστιών δεν μπορώ να λησμονήσω και τον αγαπητό Εκδότη και παλαιόθεν Φίλο κ. Αντώνη Σάκκουλα, που μαζί με τους εξαίρετους συνεργάτες του αφενός βοήθησε να εκδοθεί αυτός ο Τόμος των 2.800 σελίδων, αλλά και πάντοτε μας συνέδραμε αφιλοκερδώς ώστε να εκδοθούν οι 31 τόμοι του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών.

Θα μου επιτρέψετε ακόμη, να ευχαριστήσω από καρδιάς την αγαπητή μου σύζυγο Ευρυδίκη Κουράκη, που πάντοτε μου συμπαραστάθηκε με καρτερία και αίσθημα ευθύνης, αλλά και τα τρία παιδιά μου, τον Ευάγγελο, τη Χριστίνα-Ελοΐζα και την Τέα, που θεωρώ ότι έχουν πράγματι δικαιώσει με τον καλύτερο τρόπο τις ελπίδες και προσδοκίες που επενδύσαμε σ’ αυτά.

Last but not least, οι ολόθερμες ευχαριστίες μου απευθύνονται και σε όλους εσάς, Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί φίλοι και φίλες, που παρευρεθήκατε απόψε σε αυτή την τόσο σημαντική για μένα ημέρα. Η τιμή που μου κάνατε και τα θερμά αισθήματα που δείξατε προηγουμένως προς το πρόσωπό μου με το χειροκρότημά σας κατά την επίδοση του Τόμου, είναι κάτι που θα χαραχθεί στη μνήμη μου ανεξίτηλα και γι’ αυτό σας είμαι ευγνώμων!

Θα ήθελα να κλείσω αυτή την Αντιφώνηση με μια σκέψη που πιστεύω ότι μου διαμόρφωσε καθοριστικά τη ζωή μου ως ανθρώπου και αποτελεί την πυξίδα του τρόπου με τον οποίο σκέπτομαι και δρω. Ότι, δηλ., άσχετα, από τις πολιτικές ή άλλες ιδεολογικές αντιλήψεις που έχει ο καθένας μας και με τις οποίες μπορεί να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε, αυτό που μετράει πάνω απ’ όλα είναι η αξία του καθενός μας ως ανθρώπου, ο σεβασμός μας σε αυτή την αξία και η ανάγκη να στεκόμαστε σταθερά αλληλέγγυοι ο ένας πλάι στον άλλο, καθώς μόνον έτσι μπορούμε, όπως πιστεύω, να επιβιώσουμε σήμερα τόσον ως άτομα, όσο και ως Χώρα.

 

[1] Ν. Κουράκη, Μέριμνα για τους αποφυλακιζόμενους: Η σημαντικότερη προϋπόθεση για μείωση της υποτροπής, αλλά και για μια αντεγκληματική πολιτική με ανθρώπινο πρόσωπο, Ραδάμανθυς, 2008, τ. 13, σσ. 336-346 / Ποινικός Λόγος, 2008, τ. 2, σσ. 253-257.